I. Ngũ Hành

– Kim: Vàng, hay nói chung tất cả những kim loại như: sắt, đồng, bạc, chì,…

– Mộc: Gỗ, hay nói chung tất cả những loại cây.

– Thủy: Nước, hay nói chung tất cả những chất lỏng.

– Hỏa: Lửa hay hơi nóng.

– Thổ: Đất, hay nói chung tất cả những khoáng vật.

Theo Đông phương lý học thì mọi vật chất ở xung quanh ta đều tạo nên bởi một phần của Ngũ hành hay cấu kết bởi hai, ba phần của Ngũ hành, hoặc còn nguyên thể, hoặc đã biến thể. Ngũ hành có tương sinh và tương khắc.

(1) Tương Sinh – Tương Khắc

(2) Thập Can

Thập Can – Tương Hợp – Tương Phá

Phân Âm Dương và phối hợp Ngũ Hành

Thiên Can	Âm Dương	Ngũ Hành	Thiên Can	Âm Dương	Ngũ Hành
Giáp	Dương	Mộc	Kỷ	Âm	Thổ
Ất	Âm	Mộc	Canh	Dương	Kim
Bính	Dương	Hỏa	Tân	Âm	Kim
Đinh	Âm	Hỏa	Nhâm	Dương	Thủy
Mậu	Dương	Thổ	Qúy	Âm	Thủy

(3) Thập Nhị Chi

Tý, Sửu, Dần, Mão, Thìn, Tỵ, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất, Hợi.

A – Tượng Hình

Thập nhị Chi được tượng hình bằng những giống vật.

Thập Nhị Chi	Tượng Hình
Tý	Chuột
Sửu	Trâu
Dần	Hổ
Mão	Mèo
Thìn	Rồng
Tỵ	Rắn
Ngọ	Ngựa
Mùi	Dê
Thân	Khỉ
Dậu	Gà
Tuất	Chó
Hợi	Heo

B – Chia Nhóm

Tứ Sinh	Dần – Thân – Tỵ – Hợi
Tứ Mộ	Thìn – Tuất – Sửu – Mùi
Tứ Tuyệt	Tý – Ngọ – Mão – Dậu

C – Hợp

Tam Hợp

Dần – Ngọ – Tuất

Thân – Tý – Thìn

Tỵ – Dậu – Sửu

Hợi – Mão – Mùi

Nhị Hợp

Tý – Sửu

Dần – Hợi

Mão – Tuất

Thìn – Dậu

Tỵ – Thân

Ngọ – Mùi

Tý – Ngọ

Mão – Dậu

Dần – Thân

Tỵ – Hợi

Thìn – Tuất

Sửu – Mùi

*** Trong một vài cuốn sách Lý học, Thìn được coi là hòa với Tuất, Sửu được coi là hòa với Mùi, vì Thìn – Tuất – Sửu – Mùi đều thuộc Thổ.

D – Phân Âm Dương

Phối hợp Ngũ Hành, Ngũ Sắc, định Bát Quái và Phương Hướng.

Thập Nhị Chi	Âm Dương	Ngũ Hành	Ngũ Sắc	Bát Quái	Phương Hướng
Tý	Dương	Thủy	Đen	Khảm	Chính Bắc
Sửu	Âm	Thổ	Vàng		Đông Bắc Thiên Bắc
Dần	Dương	Mộc	Xanh	Cấn	Đông Bắc Thiên Đông
Mão	Âm	Mộc	Xanh	Chấn	Chính Đông
Thìn	Dương	Thổ	Đen		Đông Nam Thiên Đông
Tỵ	Âm	Hỏa	Đỏ	Tốn	Đông Nam Thiên Nam
Ngọ	Dương	Hỏa	Đỏ	Ly	Chính Nam
Mùi	Âm	Thổ	Vàng		Tây Nam Thiên Nam
Thân	Dương	Kim	Trắng	Khôn	Tây Nam Thiên Tây
Dậu	Âm	Kim	Trắng	Đoài	Chính Tây
Tuất	Dương	Thổ	Vàng		Tây Bắc Thiên Tây
Hợi	Âm	Thủy	Đen	Càn	Tây Bắc Thiên Bắc

E – Qui Định Trên Bản Đồ 12 Cung

F – Phối Hợp Với 12 Chi, Phân Ra Bốn Mùa Và Qui Định Vào Ngũ Hành

G – Phối Hợp Với Mười Can

Tháng Giêng bao giờ cũng là tháng Dần, tháng hai là tháng Mão,… Nhưng cũng cần phải phối hợp 12 tháng với 10 Can để biết rõ hàng Can của mỗi tháng. Hàng Can mỗi tháng thay đổi tùy theo hàng Can của mỗi năm.

Thí dụ: Sinh năm Kỷ Sửu, tháng Tám. Coi bảng trên đây, tháng Tám là tháng Dậu, hàng Can của tháng Qúy. Vậy tháng Tám năm Kỷ Sửu là tháng Qúy Dậu.

Tháng	Giáp Kỷ	Ất Canh	Bính Tân	Đinh Nhâm	Mậu Qúy
Dần (1)	Bính	Mậu	Canh	Nhâm	Giáp
Mão (2)	Đinh	Kỷ	Tân	Qúy	Ất
Thìn (3)	Mậu	Canh	Nhâm	Giáp	Bính
Tỵ (4)	Kỷ	Tân	Qúy	Ất	Đinh
Ngọ (5)	Canh	Nhâm	Giáp	Bính	Mậu
Mùi (6)	Tân	Qúy	Ất	Đinh	Kỷ
Thân (7)	Nhâm	Giáp	Bính	Mậu	Canh
Dậu (8)	Qúy	Ất	Đinh	Kỷ	Tân
Tuất (9)	Giáp	Bính	Mậu	Canh	Nhâm
Hợi (10)	Ất	Đinh	Kỷ	Tân	Qúy
Tý (11)	Bính	Mậu	Canh	Nhâm	Giáp
Sửu (12)	Đinh	Kỷ	Tân	Qúy	Ất

II. Ngày Và Giờ

Muốn biết rõ sự phối hợp của mỗi ngày trong tháng, với 10 Can và 12 Chi, phải coi trong Tính Mệnh Vạn Niên Lịch. Sau khi đã biết Can Chi của ngày, có thể tìm được hàng Can của giờ.

Thí dụ: Sinh tháng Ất Mùi, ngày 7 giờ Ngọ. Coi trong Tính Mệnh Vạn Niên Lịch, căn cứ theo tháng Ất Mùi, thấy ngày 7 là ngày Bính Dần, thấy giờ Ngọ là ngày Giáp Ngọ.

Giờ	Giáp Kỷ	Ất Canh	Bính Tân	Đinh Nhâm	Mậu Quý
Tý (23-1)	Giáp	Bính	Mậu	Canh	Nhâm
Sửu (1-3)	Ất	Đinh	Kỷ	Tân	Quý
Dần (3-5)	Bính	Mậu	Canh	Nhâm	Giáp
Mão (5-7)	Đinh	Kỷ	Tân	Quý	Ất
Thìn (7-9)	Mậu	Canh	Nhâm	Giáp	Bính
Tỵ (9-11)	Kỷ	Tân	Quý	Ất	Bính
Ngọ (11-13)	Canh	Nhâm	Giáp	Bính	Mậu
Mùi (13-15)	Tân	Quý	Ất	Đinh	Kỷ
Thân (15-17)	Nhâm	Giáp	Bính	Mậu	Canh
Dậu (17-19)	Quý	Ất	Đinh	Kỷ	Tân
Tuất (19-21)	Giáp	Bính	Mậu	Canh	Nhâm
Hợi (21-23)	Ất	Đinh	Kỷ	Tân	Quý

(Dẫn theo trang huyenhocvadoisong.com)