Cách đây rất lâu, có một vị vua già quyết định chọn một trong ba người con trai của mình để thừa kế ngai vàng.

Một hôm, nhà vua gọi ba người con trai của mình đến và bảo: “Ta đã lớn tuổi nên quyết định truyền ngôi cho một trong ba anh em các con. Thế nhưng, cả ba người các con đều sẽ phải đi ra ngoài chu du trong vòng một năm. Một năm sau quay lại, các con hãy nói cho ta biết  điều cao quý nhất mà các con đã làm được trong năm đó là gì. Chỉ có người thực sự đã làm được việc cao quý mới có thể thừa kế ngai vàng của ta.”

Ba anh em theo lời vua cha lên đường. Một năm trôi qua, họ quay lại cung điện và đến gặp đức vua, nói cho ông nghe những gì họ đã đạt được trong một năm vừa rồi. 

Người con trai cả nói: “Trong chuyến chu du của mình, có lần con đã gặp một người lạ rất tin tưởng con. Ông ấy nhờ con đưa túi tiền vàng của ông ấy cho cậu con trai sống ở một thị trấn khác. Khi con đến thị trấn đó, con đã đưa lại toàn bộ số tiền vàng vẫn còn nguyên vẹn cho cậu ta.”

Nhà vua nghe xong, bảo: “Con đã làm một điều đúng đắn, nhưng thành thật là đức tính mà mỗi người đều cần phải có, thế nên không thể gọi nó là cao thượng được”.

Kế tiếp, người con trai thứ hai kể: “Con đi du lịch đến một ngôi làng và tình cờ bắt gặp một toán cướp. Con đã lao vào giúp dân làng xua đuổi bọn cướp và bảo vệ tài sản của họ”.

Nhà vua nghe xong lại nói: “Con đã làm rất tốt, nhưng cứu người là trách nhiệm của con. Thế nên, nó vẫn không thể gọi là việc cao thượng được”.

Đến lượt mình, người con thứ ba ngập ngừng nói: “Con có một kẻ thù, hắn ta thường tìm mọi cách để hãm hại con. Mấy lần con đã suýt chết dưới tay hắn. Trong chuyến du hành vừa rồi, vào một đêm nọ, con đang cưỡi ngựa một mình bên vách núi thì thấy kẻ đó ngủ dưới gốc cây to. Khi ấy, con chỉ cần đẩy nhẹ một cái, hắn ta sẽ lập tức ngã xuống vách núi và chết. Thế nhưng, con đã không làm như vậy. Ngược lại, con gọi anh ta dậy, nói với anh ta rằng ngủ ở chỗ này rất nguy hiểm và khuyên anh ta nên tiếp tục lên đường. Sau đó có một lần, con vừa xuống ngựa chuẩn bị băng qua sông thì một con hổ đột nhiên nhảy ra từ rừng cây bên cạnh và lao về phía con. Đúng lúc con tuyệt vọng nghĩ rằng phen này không thể thoát được, thì kẻ thù của con từ đằng sau lao tới, một đao kết liễu con hổ. Quá bất ngờ, con hỏi anh ta tại sao lại cứu con. Anh ta nói: ‘Chính anh là người đã cứu tôi trước, lòng tốt của anh đã làm tan biến sự thù hận của tôi’. Đây… đây quả thực cũng chẳng tính là việc lớn gì”.

“Không, con trai, thiện lương hóa giải thù hận là một việc làm cao thượng và thần thánh.” – Nhà vua nghiêm túc nói: “Con trai của ta, con đã làm một việc cao thượng. Vậy nên, từ hôm nay trở đi, ta sẽ truyền lại ngôi vị của mình cho con”.

Làm việc thiện mà không cầu mong điều gì 

Trước kia, có hai anh em nhà nọ gặp được một vị cao tăng ở vùng đất Tây Sơn. Vị cao tăng nói với họ rằng: anh em hai người qua bốn năm nữa sẽ gặp phải một lần kiếp nạn. Cách tránh thoát duy nhất chính là làm nhiều việc tốt, tích đức hóa giải. 

Hai người nghe lời làm theo. Người anh bắt đầu xây đường sửa cầu để thuận tiện cho người dân trong thôn đi lại, phụng dưỡng người già, dạy dỗ trẻ nhỏ, giúp đỡ người khác mà không đòi hỏi bất kể chi phí gì. Người em trai cũng làm theo anh. Cậu trồng cây ăn quả, trồng lương thực. Đến khi thu hoạch liền đem những gì trồng được tiếp tế cho những người không có cơm ăn. 

Thời gian thấm thoát trôi qua, mắt thấy bốn năm đã sắp kết thúc, người anh trai bèn đi tìm vị cao tăng kia hỏi xem liệu rằng kiếp nạn của mình đã được hóa giải hay chưa. Chẳng ngờ lần này vị cao tăng một lời cũng không nói, chỉ lắc lắc đầu. Người anh cảm thấy kỳ lạ nhưng cũng chẳng còn cách nào, bèn xuống núi trở về nhà. Đang đi trên đường thì trời bất chợt đổ mưa lớn, người anh nhìn thấy một gian nhà đất có thể làm chỗ trú chân liền cong lưng bước vào trong. Kết quả, từ trên trời bỗng truyền đến một tiếng sấm rền vang, nhà đất bị đánh sập, đè lên người anh ở bên dưới.

Sau sự cố ấy, người anh bị thương nặng, cả hai chân đều trở thành tàn phế khiến anh vô cùng đau khổ. Nghĩ đến bản thân mấy năm qua đều vô tư giúp đỡ người khác, làm biết bao việc thiện, tại sao vẫn gặp phải tai nạn lớn như thế này? Người anh bèn bảo em trai cõng mình trên lưng, hai người một lần nữa tìm tới vị cao tăng ở Tây Sơn. 

Đến nơi, người anh hỏi: “Đại sư, suốt mấy năm qua, không có ngày nào là tôi không làm việc thiện, tại sao bây giờ tôi vẫn phải chịu nạn này?”

Vị cao tăng không trả lời người anh mà ngẩng đầu lên nhìn cậu em trai và hỏi: “Còn anh thì sao?”

Người em thành thật đáp: “Đại sư, thời gian lâu rồi, tôi chỉ luôn làm việc thiện, đã quên mất chuyện hóa giải kiếp nạn.”

Vị cao tăng nghe xong, nhắm hai mắt lại và nói: “Đúng vậy, vì hóa giải kiếp nạn nên mới làm việc thiện thì đó không phải hoàn toàn là thiện. Vì làm việc thiện mà quên đi mất kiếp nạn, đó mới là việc đại thiện chân chính.”

Trường Lạc biên dịch.