64 quẻ dịch lấy từ cuốn “Kinh Dịch – Đạo Của Người Quân Tử” của học giả Nguyễn Hiến Lê.

64 quẻ dịch lấy từ cuốn “Dịch Kinh Đại Toàn” của Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ & Huyền Linh Yến Lê.

64 quẻ dịch lấy từ cuốn “Bát Tự Hà Lạc – Lược Khảo” của Học Năng.

“Kinh Dịch – Đạo Của Người Quân Tử” của học giả Nguyễn Hiến Lê.

::||:| Hỏa Sơn Lữ (旅 lǚ)

Quẻ Hỏa Sơn Lữ, đồ hình ::||:| còn gọi là quẻ Lữ (旅 lu3), là quẻ thứ 56 trong Kinh Dịch.

* Nội quái là ☶ (::| 艮 gen4) Cấn hay Núi (山).

* Ngoại quái là ☲ (|:| 離 li2) Ly hay Hỏa (火).

Giải nghĩa: Khách dã. Thứ yếu. Đỗ nhờ, khách, ở đậu, tạm trú, kê vào, gá vào, ký ngụ bên ngoài, tính cách lang thang, ít người thân, không chính. Ỷ nhân tác giá chi tượng: nhờ người mai mối.

Thịnh lớn đến cùng cực thì phải suy, đến nỗi mất chỗ ở, phải đi ở đậu đất khách, cho nên sau quẻ Phong tới quẻ Lữ. Lữ là bỏ nhà mà đi tha phương.

Thoán từ

旅: 小亨. 旅貞, 吉．

Lữ: tiểu hanh, Lữ trinh, cát.

Dịch: Ở đậu; hơi hanh thông. Đi ở đậu mà giữ đạo chính thì tốt.

Giảng: chỗ ở của lửa là mặt trời hay lò, chứ không phải ở trên núi: trên núi lâu lâu vẫn có đám lửa cháy rừng hay đốt rừng, nhưng chỉ một thời gian ngắn thôi. Cho nên dùng các tượng lửa (ly) ở trên núi Cấn để chỉ cảnh bỏ nhà mà đi ở đậu quê người.

Cảnh đó là cảnh bất đắc dĩ, nhiều lắm chỉ có thể hơi hanh thông được thôi, nếu người đi ở đậu biết giữ đức trung, thuận, như hào 5, yên lặng như nội quái Cấn, sáng suốt như ngoại quái Ly. Hào 5 đắc trung mà lại là âm ở giữa hai hào dương, biết thuận theo dương. Cái đạo ở đậu là mềm mỏng, đừng làm cao để người ta khỏi ghét; nhưng mặt khác, cũng phải yên lặng sáng suốt giữ tư cách, đạo chính của mình để người ta khỏi khinh. Giữ cho đạo được nghĩa lý trong hoàn cảnh đó thật là khó (lữ chỉ thời nghĩa, đại hĩ tai: lời Thoán truyện).

Đại tượng truyện cũng lại áp dụng vào việc hình pháp, khuyên phải xử đoán sáng suốt (Ly) và thận trọng (như Cấn) đừng giam tội nhân quá lâu trong ngục (quân tử dĩ minh thận dụng hình, như bất lưu ngục)

Hào từ

1. 初六: 旅瑣瑣, 斯其所取災．

Sơ lục: Lữ toả toả, tư kì sở thủ tai.

Dịch: Hào 1, âm: Ở đậu mà tư cách nhỏ nhen, tẳn mẳn tức là tự chuốc lấy hoạ.

Giảng: hào này âm nhu, ở vị thấp nhất, ví với người chí đã cùng, tư cách hèn hạ đối với chủ nhà mình ở đậu mà tham lam, tẳn mẳn, khiến người ta ghét, như vậy là tự rước hoạ vào mình.

2. 六二: 旅即次, 懷其資, 得童僕, 貞．

Lục nhị: Lữ tức thứ, hoài kì tư, đắc đồng bộc, trinh.

Dịch: Hào 2, âm: Ở đất khách, được chỗ trọn an lành, giữ được tiền bạc, lại có đầy tớ tín cẩn.

Giảng: Ở đất khách nên nhu thuận, mà hào này âm nhu, đắc trung, đắc chính, trên lại ứng với hào 5, cũng âm nhu, đắc trung mà lại văn minh (ở ngoại quái Ly), như gặp được chủ nhà tốt, mình có chỗ trọn an lành, lại giữ được tiền, có đầy tớ tín cẩn, mọi việc đều tốt cả.

3. 九三: 旅, 焚其次, 喪其童僕, 貞, 厲．

Cửu tam: Lữ, phần kì thứ, táng kì đồng bộc, trinh, lệ.

Dịch: Hào 3, dương: Ở đất khách, mà (tự mình) đốt chỗ trọ, mất đầy tớ, dù chính đáng cũng nguy.

Giảng: Hào này quá cương (dương ở vị dương), bất trung, ở đất khách như vậy không tốt, vị lại khá cao, có ý tự cao, bị chủ nhà trọ đuổi, như vậy không khác gì tự đốt chỗ trọ của mình, đầy tớ cũng không ưa mình, mất lòng cả người trên kẻ dưới, dù mình có chính đáng, cũng nguy.

4. 九四: 旅于處, 得其資斧, 我心不快．

Cửu tứ: Lữ vu xử, đắc kì tư phủ, ngã tâm bất khoái.

Dịch: Hào 4, dương: tới đất khách, được chỗ ở tạm, có tiền của và đồ hộ thân (tượng trưng bằng cái búa), nhưng trong lòng không vui.

Giảng: tuy dương cương nhưng ở vị âm, lại ở dưới cùng ngoại quái, là biết mềm mỏng, tự hạ, tức biết xử thế, cho nên được chỗ ở tạm, có tiền của, vật liệu để phòng thân, nhưng ở trên, hào 5 âm nhu không giúp đỡ gì được 4, ở dưới, hào 1, ứng với 4 âm nhu, lại thấp hèn, cũng chẳng giúp đỡ 4 được gì, vì vậy là lòng 4 không vui.

Các sách cho “tư phủ” là cái búa sắc bén, và giảng là : lữ khách tới nơi, không có quán trọ, chỉ có mảnh đất gai góc, phải dùng búa bén để phá bụi bờ mà làm chỗ ở, nên trong lòng không vui.

5. 六五: 射雉, 一矢亡, 終以譽命．

Lục ngũ: Xạ trĩ, nhất thỉ vong, chung dĩ dự mệnh.

Dịch : Hào 5, âm : Bắn con trĩ, mất một mũi tên, sau được khen và phúc lộc (hoặc chức vị: mệnh) .

Giảng: Thường hào 5 trỏ ngôi vua, nhưng nếu vua là làm lữ khách thì là vua mất nước, cho nên chỉ nên coi là một lữ khách thôi, một lữ khách văn mình (ở ngoại quái ly), nhũn nhặn, mềm mỏng (âm nhu) được lòng mọi người (đắc trung) , như vậy tất được tốt đẹp như bắn được con trĩ (một loài chim đẹp – tượng quẻ Ly) tốn hao không mấy mà được tiếng khen, và phúc lộc.

6. 上九: 鳥焚其巢, 旅人先 笑, 後號咷, 喪牛于易, 凶．

Thượng cửu: điểu phần kì sào, lữ nhân tiên tiếu, hậu hào đào, táng ngưu vu dị, hung.

Dịch: Hào trên cùng, dương: con chim cháy mất tổ, người lữ hành trước cười, sau kêu khóc, vì láu táu (vô ý) đánh mất con bò (đức nhu thuận), xấu.

Giảng: thân phận ở đậu mà lại ở trên chủ nhà, đã là nghịch cảnh rồi, đã vậy lại quá cương (hào dương), mất lòng người, tất bị đuổi đi, như con chim cháy mất tổ. Mới đầu hớn hở, vì được ở trên người, sau phải kêu khóc vì mất chỗ trọ. Sở dĩ vậy vì khinh dị đánh mất đức nhu thuận (tượng bằng con bò) rất cần ở thời ở đậu.

***

Cuối quẻ Lữ này, cụ Phan Bội Châu có ghi cảm tưởng:

“Xử cảnh khốn nạn không gì bằng Lữ, thiệp thế rất khó khăn cũng không gì bằng Lữ. Tạp quái (truyện) nói rằng: “Lữ là ít người thân yêu, là đường cùng khốn của người vậy: Lữ quả thân dã, nhân chi cùng dã.”

“Tuyền sáu hào không một chữ cát, chữ hanh nào cả . . Dở sinh gặp hồi đen rủi, gởi thân ở đất khách quê người . . may khỏi tai hoạ là hạnh phúc đã lớn rồi. Vậy nên trung chính như Lục Nhị (hào 2, âm), văn minh nhu trung như Lục ngũ (hào 5, âm) mà hào từ không có chữ cát hanh. Huống gì quá cương , bất trung như Cửu tam (hào 3, dương). Thượng cửu (hào trên cùng, dương) nữa ru? Vậy nên người ở vào thời Lữ, nên mang chặt lấy hai chữ nhu, trung làm bùa hộ thân”.

Đọc lời của Cụ, chúng tôi vô cùng cảm thán. Trong mấy chục năm, vì quốc gia, dân tộc, Cụ gởi thân quê người, gặp biết bao cảnh tủi nhục, nỗi gian nguy, rốt cuộc cũng không tránh khỏi tai hoạ, nhưng lúc nào cũng giữ được tư cách, khí phách chí hướng. Ai hiểu được tình cảnh lữ thứ, hiểu được quẻ Lữ hơn Cụ?

“Dịch Kinh Đại Toàn” của Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ & Huyền Linh Yến Lê.

56. 火 山 旅 HỎA SƠN LỮ

Lữ Tự Quái	旅 序 卦
Phong giả đại dã.	豐 者 大 也
Cùng đại giả tất thất kỳ cư.	窮 大 者 必 失 其 居
Cố thụ chi dĩ Lữ.	故 受 之 以 旅

Lữ Tự Quái

Phong là phong đại, lẽ nào chẳng to.

Quá to sẽ mất sở cư,

Cho nên Quẻ Lữ bây chừ tiếp theo. 

Phong doanh, thái thịnh quá sẽ mất sự an tĩnh, cho nên sau quẻ Phong là quẻ Lữ. Lữ là lữ thứ, lữ hành.

Lữ trên là Ly, là lửa; Dưới là Cấn, là núi,là ngưng nghỉ. Lửa bay đi, không ở yên một chỗ, nên gọi là Lữ.

 I. Thoán.

Thoán từ.

旅 . 小 亨 . 旅 貞. 吉 .

 Lữ. Tiểu hanh. Lữ trinh. Cát.

Dịch.

Lữ là lữ thứ, lữ hành,

Trông mong chút đỉnh thông hanh được rồi.

Chiếc thân lữ thứ quê người.

Sao cho chính đáng, âu thời mắn may.

Đã lữ thứ, tha phương, dĩ nhiên là chẳng được hanh thông cho lắm, nên phải minh chính, mới hay. 

Thoán Truyện.

彖 曰 . 旅 . 小 亨 . 柔 得 中 乎 外 . 而 順 乎 剛 . 止 而 麗 乎 明 . 是 以 小 亨 . 旅 貞 吉 也 . 旅 之 時 義 大 矣 哉 .

Lữ. Tiểu hanh. Nhu đắc trung hồ ngoại. Nhi thuận hồ cương. Chỉ nhi lệ hồ minh. Thị dĩ tiểu hanh. Lữ trinh cát dã. Lữ chi thời nghĩa đại hỹ tai.

Dịch. Thoán rằng:

Lữ thứ, lữ hành,

Cầu mong chút đỉnh thông hanh được rồi,

Nhu mì, trung chính với ngoài,

Và còn thuận phục những người quyền uy,

Luôn luôn cư xử hợp nghì, 

Luôn luôn sáng suốt, tế vi, tinh tường.

Cho nên khỏi chuyện nhỡ nhàng,

Lữ là minh chính, mới ngoan, mới lành.

Trong khi lữ thứ, phiêu linh,

Ở ăn đúng mức, tài đành lớn lao.

Thoán Truyện bàn về lối cư xử cần phải có khi tha hương lữ thứ. Thoán cho rằng: Lữ thứ giỏi lắm là được mát mặt, an thân, chứ không thể nào thỏa chí vẫy vùng như nguyện được. Đi ra ngoài, phải biết nhu thuận, từ tốn, xử sự cho khéo léo (Nhu đắc trung hồ ngoại), lại phải biết chiều ý người có quyền thế ở nơi mình cư ngụ (Nhi thuận hồ cương). Phải xử sự cho sáng suốt (Chỉ nhi lệ hồ minh), như vậy mới được xong xả, hẳn hoi (Thị dĩ tiểu hanh).

Có xử sự cho hay, cho phải, thì mới được an lành khi lữ thứ (Lữ trinh cát dã).  Biết xử sự khi lưu lạc nước người, thực là một chuyện lớn vậy (Lữ chi thời nghĩa đại hỹ tai ).

Tha hương, lữ thứ khó sống, là vì hoàn cảnh hoàn toàn mới lạ, bạn bè thân thích hầu như không có, giá trị của mình ít người biết đến; ấy là chưa kể bị chèn ép, thiếu phương tiện sinh nhai v.v… 

II. Đại Tượng Truyện.

Tượng viết.

象 曰 . 山 上 有 火 . 旅 . 君 子 以 明 慎 用 刑 . 而 不 留 獄.

Sơn thượng hữu hỏa. Lữ. Quân tử dĩ minh thận dụng hình. Nhi bất lưu ngục.

Dịch. Tượng rằng:

Lữ là lửa cháy đầu non,

Ngục hình quân tử chăm nom tận tường,

Phân minh cẩn trọng đôi đường,

Ngục tù đâu phải nơi trường cửu đâu ?

Trên núi có lửa là Lữ, người quân tử theo đấy sẽ sáng suốt, thận trọng khi ra hình phạt, và không kéo dài các vụ hình án, giam cứu.

III. Hào từ & Tiểu Tượng Truyện

Các Hào dạy cách cư xử khi lữ thứ. Lưu lạc ở nước ngoài, phải mềm dẻo, chứ không được cứng cỏi. Nhưng không vì thế mà có những cử chỉ hèn hạ (Hào Sơ).

Khi tha hương, cần phải có nơi trú ngụ, có tiền tiêu dùng, có khí giới phòng thân, nếu được có tôi tớ hầu hạ càng hay, lại cần phải được lòng người trên, người dưới.

Thời Xuân Thu, tha hương, lữ thứ là chuyện thường xẩy ra. Điển hình nhất là trường hợp Tấn Văn Công khi còn hàn vi, và Khổng Tử khi chu du Liệt quốc.

1. Hào Sơ Lục.

初 六 . 旅 瑣 瑣 . 斯 其 所 取 災 .

象 曰 . 旅 瑣 瑣 . 志 窮 災 也 .

Sơ Lục.

Lữ tỏa tỏa. Tư kỳ sở thủ tai.

Tượng viết:

Lữ tỏa tỏa. Chí cùng tai dã.

Dịch. Sơ Lục. 

Lữ mà đốn mạt, hư hèn,

Thế thời tai họa chuốc liền vào thân.

Tượng rằng: Lữ thứ hư hèn,

Lo quanh, lo quẩn, mắc liền họa tai. 

Sơ Lục Âm nhu, sống cuộc đời lữ thứ, mà lại ở địa vị quá thấp. Một người tha hương, mà tư cách lại hèn kém Tỏa tỏa là ti tiện, hèn kém (Lữ tỏa tỏa), thì chỉ có thể chuốc lấy tai ương (Tư kỳ sở thủ tai).

Hào Sơ tài hèn, vị kém, chí khí cũng ươn hèn, cho nên mới lo quanh, tính quẩn, và bị tai họa (Lữ tỏa tỏa. Chí cùng tai dã).

2. Hào Lục nhị.

六 二 . 旅 即 次 . 懷 其 資 . 得 童 仆 貞 .

象 曰 . 得 童 仆 貞 . 終 無 尤 也 .

Lục nhị. 

Lữ tức thứ. Hoài kỳ tư. Đắc đồng bộc trinh.

Tượng viết: 

Đắc đồng bộc trinh. Chung vô vưu dã.

Dịch.

Lữ mà có chốn nghỉ ngơi,

Có tiền chi dụng, có người tớ trung.

Tượng rằng: Có tớ trung cang,

Rồi ra sẽ khỏi phàn nàn, kêu ca.

Lục nhị nhu thuận, đắc trung, đắc chính, nên tượng trưng cho một người lữ thứ. Người xưa lưu lạc, thường được nhờ những gia thần tốt. Loan Doanh, đại thần nước Tấn, bị hàm oan, phải trốn sang nước ngoài. Gia thần là Tân Du, liền thâu nhập gia tài mình, chở hai, ba xe ra ngoài thành để đi theo Loan Doanh. Vì có lệnh cấm không được cho ai theo Loan Doanh, nên Tân Du bị quân sĩ giải tới Tấn Vương.

Tân Du viện cớ đã ba đời làm tôi cho nhà họ Loan, nên nhất định xin đi theo Loan, để trọn tình chung thủy với chủ lúc hoạn nạn. Tấn vương thấy Tân Du là người trung nghĩa, nên muốn giữ lại làm quan với mình, nhưng Tân du một mực xin đi, Tấn Vương đành phải cho phép.

Lại như Tấn Văn Công, lưu lạc xứ người, đã được bọn Triệu Thôi, Tư Thần, Ngụy Thù, Hồ Mao, Hồ Yển, Giới Tử Thôi v.v… theo phò tá, nên sau đã lập nên nghiệp bá. (Xem Đông Chu Liệt quốc, trg, 366- 367)

Tượng Truyện không nhắc tới nhà cửa, tiền bạc, mà chỉ nhắc tới đầy tớ trung nghĩa. Mới hay, người trọng hơn của. Được đầy tớ trung kiên, cuối cùng cũng không ai trách móc mình được gì cả (Đắc đồng bộc trinh. Chung vô vưu dã).

3. Hào Cửu tam.

九 三 . 旅 焚 其 次 . 喪 其 童 仆 . 貞 厲 .

象 曰 . 旅 焚 其 次 . 亦 以 傷 矣 . 以 旅 與 下 . 其 義 喪 也 .

Cửu tam. 

Lữ phần kỳ thứ. Táng kỳ đồng bộc. Trinh lệ.

Tượng viết:

Lữ phần kỳ thứ. Diệc dĩ thương hĩ. Dĩ lữ dữ hạ. Kỳ nghĩa táng dã.

Dịch.

Lữ hành nhà trọ cháy tiêu,

Mà xem tôi tớ, có chiều ngãng ra.

Thế là lâm cảnh nguy cơ.

Tượng rằng: Lữ quán cháy tiêu,

Chiếc thân lữ thứ, lắm điều rủi ro.

Tôi đòi mình chẳng mặn mà,

Tình thày, nghĩa tớ, hỏi là còn chi.

Khi tha hương, lữ thứ, phải nhu thuận, khéo ăn, khéo ở mới hay. Đằng này Cửu tam lại cứng cỏi, vụng xử, cao ngạo (Vì Tam ở trên cùng quẻ Cấn. Cấn là núi, mà núi thì cao ngạo), vì thế nên mất lòng người trên, có khác nào như quán xá bị đốt, làm sao mà ở yên được (Lữ phần kỳ thứ). Hơn nữa, lại cũng mất lòng kẻ dưới (Táng kỳ đồng bộc). Như vậy, dẫu mình ngay thẳng mấy cũng lâm nguy (Trinh lệ).

Lúc lữ thứ mà không có nơi ăn, chốn ở, dĩ nhiên là bị khốn khổ, bị thương tổn (Lữ phần kỳ thứ. Diệc dĩ thương hĩ).

Trong khi tha hương, lữ thứ mà còn cao ngạo, còn đối với người dưới không ra gì (Dĩ lữ dữ hạ), thì làm sao mà chẳng mất lòng họ, làm sao mà tôi tớ chẳng bỏ mình (Kỳ nghĩa táng dã).

4. Hào Cửu tứ.

九 四 . 旅 于 處 . 得 其 資 斧 . 我 心 不 快 .

象 曰 . 旅 于 處 . 未 得 位 也 . 得 其 資 斧 . 心 未 快 也 . 

Cửu tứ. 

Lữ vu xử. Đắc kỳ tư phủ. Ngã tâm bất khoái.

Tượng viết:

Lữ vu xử. Vị đắc vị dã. Đắc kỳ tư phủ. Tâm vị khoái dã.

Dịch.

Lữ mà có chốn ở ăn,

Tiền nong, khí giới phòng thân đàng hoàng.

Thế mà tâm vẫn chẳng an.

Tượng rằng:

Lữ tuy có chốn ở ăn,

Vị ngôi chưa được thập phần hẳn hoi.

Tiền nong, khí giới sẵn rồi,

Nhưng mà lòng vẫn bồi hồi chửa yên.

Cửu tứ tuy cương mà biết xử nhu (Cương Hào cư Âm vị), lại ở dưới cùng Thượng quái, như vậy là người biết khu xử (Lữ vu xử). Dưới ứng với Sơ Lục, trên thời kề cận với Lục ngũ là người quyền quí, như vậy có khác nào một người lữ thứ mà có tiền bạc tiêu xài (Đắc kỳ tư), có khí giới phòng thân (Phủ) đâu?

Tuy nhiên, Cửu tứ vì vị ngôi không chính đáng, nên chẳng bao giờ được vừa lòng; cũng như người lưu lạc quê người, dầu ăn sung, mặc sướng, nhưng vẫn cảm thương cho thân phận lạc loài, vẫn thờ ơ với hoàn cảnh, vẫn phải đóng vai bàng quan, đình đám người mẹ con ta, nên không bao giờ vui được (Ngã tâm bất khoái).  Người lữ thứ buồn khổ chính là vì phải đóng vai trò bất đắc dĩ, và ở trong một hoàn cảnh giả tạo (Lữ vu xử. Vị đắc vị dã. Đắc kỳ tư phủ. Tâm vị khoái dã).  

5. Hào Lục ngũ.

六 五 . 射 雉 一 矢 亡 . 終 以 譽 命 .

象 曰 . 終 以 譽 命 . 上 逮 也 .

Lục ngũ. 

Xạ trĩ. Nhất thỉ vong. Chung dĩ dự dã.

Tượng viết:

Chung dĩ dự mệnh. thượng đãi dã.

Dịch.

Bắn chim trĩ, mất một tên,

Rồi ra danh giá, chức quyền ung dung.

Tượng rằng:

Rồi ra danh giá, chức quyền,

Thế là đã bước được lên trên rồi.

Lục ngũ văn minh, nhu thuận, mà lại đắc trung. Minh nên quán triệt nhân tình, Nhu nên xử sự hợp thời, hợp cảnh, cho nên trên, dưới đều bằng lòng. Mình khéo, mình hay nên sau sẽ được danh giá, phúc lộc (Xạ trĩ nhất thỉ vong. chung dĩ dự mệnh). Người xưa, đi đến đâu thường dùng một con chim trĩ để nạp lễ tương kiến. Mất một mũi tên, bắn được con chim trĩ, làm lễ vật tương kiến, mà được danh giá, may mắn, chẳng hay lắm sao?

Tượng cho rằng: Cửu ngũ được may mắn, là vì được cấp trên cố cập đến (Thượng đãi) (Trình tử giải).

Phan Bội Châu giải Thượng đãi là tiến lên ngôi tột bậc. Cửu ngũ đây không phải là ngôi vua, vì vua mà tha hương thì cũng mất chức vị. Trùng Nhĩ cùng tùng giả sang Tần. Tần Mục Công muốn gả Hoài Doanh là con mình cho Trùng Nhĩ. Hoài Doanh trước đã lấy Thế Tử Ngữ, nên Trùng Nhĩ ý không muốn lấy. Các gia thần bàn rằng nếu muốn trở về làm vua nước Tấn sau này, thì phải lấy Hoài Doanh; nếu cứ bo bo tiết nhỏ, ắt sẽ mất việc to, sau e ăn năn chẳng kịp. Trùng Nhĩ mới khứng chịu. Quả nhiên sau này, Tần Mục Công giúp Trùng Nhị trở về làm vua nước Tấn.

Thế thực là: Nhất thỉ vong. Chung dĩ dự mệnh. Mất một mũi tên, mà sau nên danh giá (Xem Đông Chu Liệt Quốc, Võ Minh Trí dịch, trg 457).

6. Hào Thượng Cửu.

上 九 . 鳥 焚 其 巢 . 旅 人 先 笑 后 號 啕 . 喪 牛 于 易 . 凶 .

象 曰 . 以 旅 在 上 . 其 義 焚 也 . 喪 牛 于 易 . 終 莫 之 聞 也 .

Thượng Cửu.

Điểu phần kỳ sào. Lữ nhân tiên tiếu hậu Hào đào. Táng ngưu vu dị. Hung.

Tượng viết:

Dĩ lữ tại thượng. Kỳ nghĩa phần dã. Táng ngưu vu dị.

Chung mạc chi văn dã.

Dịch.

Chim mà đánh cháy tổ mình,

Lữ nhân cười trước, âu đành khóc sau,

Khinh tâm, để xổng mất trâu,

Thế thời hung họa, có đâu tốt lành.

Tượng rằng:

Lữ mà ăn chốc, ngồi trên,

Thế là nhen nhúm lửa ghen tức mình.

Mất trâu, vì tội coi khinh,

Chẳng còn nghe thấy lời lành, lời hay.

Thượng Cửu ở địa vị cao quí, lại cứng cỏi (Dương cương), cao ngạo, thì làm sao mà được lòng người, làm sao mà an thân được, có khác nào con chim bị cháy tổ đâu? (Điểu phần kỳ sào). Sống nơi đất khách mà cư xử như vậy, ắt sẽ trước vui, sau buồn, trước cười sau khóc (Lữ nhân tiên tiếu hậu Hào đào). Gặp lúc thư thái dễ chịu, mà bỏ mất cách cư xử nhu thuận của mình, thời chắc không hay (Táng ngưu vu dị. Hung). Ngưu là trâu, nghĩa bóng là nhu thuận.

Ở thời Lữ, mà tự tôn, tự đại, thì dĩ nhiên gặp tai hoạ, có khác nào con chim bị đốt tổ đâu? (Dĩ lữ tại thượng. Kỳ nghĩa phần dã). Khi đã cao ngạo, khi đã mất sự mềm dẻo, uyển chuyển, sẽ khăng khăng một mực, ai mà can ngăn được? (Táng ngưu vu dị. Chung mạc chi văn dã).

ÁP DỤNG QUẺ LỮ VÀO THỜI ĐẠI

Ngày nay, cả triệu người Việt đang sống trong cảnh lữ thứ tha hương. Sống nơi xứ người, đừng nên đòi hỏi cao quá, phải hòa mình với người bản xứ mà làm ăn, miễn sao gia đình được đầy đủ, con cái được ăn học là may lắm rồi. Đừng luyến tiếc dĩ vãng, đừng mơ mộng tương lai quá cao, mà phải biết sống với thực tại. Phải luôn luôn giữ nhân cách của mình, đừng làm gì quá đáng để người bản xứ khinh mình, do đó coi thường dân tộc mình.

Nếu may mắn, ta có một chút địa vị trong xã hội, thì ta đừng nên kiêu căng phách lối, vì dù ta có giầu sang đến đâu chăng nữa, thì ta cũng chỉ mới lo được cho vợ con ta, chưa chắc gì đã lo được cho cha mẹ, anh em, đừng nói chi đến quốc gia xã hội. Thế nhưng đã có những người chưa có danh vọng gì gọi là tiếng tăm, chưa có tiền bạc gì nhiều gọi là giầu có, chưa có đức độ gì gọi là vị vọng, thì đã lên mặt, ra oai với người đồng chủng. Lại có những người, lợi dụng những người trình độ còn thấp kém, buôn thần, bán thánh, lừa bịp thiên hạ. Hơn nữa có người lại luôn muốn trèo đầu, cưỡi cổ thiên hạ, tự coi mình như là nguyên thủ quốc gia của những người dân lữ thứ, để mưu lợi công danh, tài lộc cho cá nhân mình, mà họ không bao giờ tự hỏi họ đã có tài đức gì, và tương lai họ có thể mang lại gì cho dân.

Cho nên, tốt hơn hết chúng ta đừng bao giờ ở trong các loại người học vấn nửa mùa, văn dốt, vũ dát, mà lại kiêu căng, phách lối trên. Làm bậy bạ, hậu quả không chóng thì chầy, cũng bị tai hoạ mà thôi.

Lúc buổi đầu, ta sẽ gặp khó khăn khi mới lập nghiệp, vì xứ lạ quê người, tiếng nói bản xứ còn chưa quen, nhưng dần dà mỗi ngày mỗi hơn, cái quan trọng của đời ta không phải ở nơi đâu, mà ngay trong gia đình ta. Ta phải cố gắng tạo một mái gia đình ấm cúng, giáo dục con cái cho đàng hoàng, để họ trở nên những phần tử có ích cho nhà, cho nước mai sau. Còn như, nếu gia đình ta, ta còn không lo nổi, vợ con ta còn không kính trọng ta, con cái ta còn là những phần tử bụi đời, lưu manh, du đãng, bản thân ta còn chưa có nghề nghiệp vững vàng, còn phải trông vào sự trợ giúp của nước bạn, thì sao ta có thể đòi đứng lên xây dựng một quốc gia? Ai tin? Ai theo?. Phải chăng có phải đó là tự lừa người, lừa mình không? Tóm lại, người lữ thứ, tha hương nên biết Tri túc, Tiện túc, cố gắng học hỏi, cầu tiến để không thua kém người dân bản xứ, đó là may mắn lắm rồi vậy.

“Bát Tự Hà Lạc – Lược Khảo” của Học Năng.

56.Hỏa sơn lữ

Ðại cương:

Tên quẻ: Lữ là khách (khách lữ hành đi xa, không yên trí, lúc nào cũng phải thận trọng).

Thuộc tháng 5.

Lời tượng

Sơn thượng hữu hỏa: Lữ: Quân tử dĩ minh thận, dung hình, nhi bất lưu ngục.

Lược nghĩa

Trên núi có lửa là quẻ Lữ (khách xa). Người quân tử lấy đấy mà sáng suốt (như lửa) thận trọng (như núi) trong việc dùng hình luật, mà chẳng để giam lâu trì trệ trong ngục.

Hà Lạc giải đoán

Những tuổi nạp giáp:

Bính: Thìn, Ngọ, Thân

Kỷ: Dậu, Mùi, Tỵ.

Lại sanh tháng 5 là cách công danh phú quý.

THƠ RẰNG:

Chưa về, chưa thấy dê hầu (Mùi Thân)

Quý nhân đội đấu trên đầu sáng choang

Hào 1:

Lữ tỏa tỏa,tư kỳ sở thủ tai. Ý HÀO: Xử sự với tư cách người khách nhỏ nhặt.

MỆNH – HỢP – CÁCH: Có tài khác người mà chỉ làm được nhỏ thôi, việc bị ngăn trở, công nhỏ mọn.

MỆNH – KHÔNG – HỢP: Sống với bên dưới, nhỏ nhặt quen nếu gặp dịp, kiêu ngay, lỡ bị vận bĩ thì tai họa khó lường.

XEM – TUẾ – VẬN: _Quan chức: Tài đức chỉ dùng để than vãn cho nhiều. _Giới sĩ: Thấp kém, ô trọc, quê vụng. _Người thường: Chỉ bị tai họa ở một khía cạnh nhỏ hẹp.

Hào 2:

Lữ tức thứ, hoài kỳ tư, đắc đồng bộc, trinh. Ý HÀO: Lữ khách được an lành.

MỆNH – HỢP – CÁCH: Văn làm đẹp nước, tài cứu được đời, trên ban vinh hiển, dưới dân mến phục, đức nghiệp cao, lâu bền.

MỆNH – KHÔNG – HỢP: Không làm quan chức cũng có tư tài phong túc, nhà cửa hoa lệ, đồng bộc xúm xít, phúc dày.

XEM – TUẾ – VẬN: _Quan chức và giới sĩ: Hiển đạt, thành danh. _Người thường: Tu đạo giỏi, người theo đông vui.

Hào 3:

Lữ phần kỳ thứ, táng kỳ đồng bộc, trinh lệ. Ý HÀO: Lữ khách chẳng gần thân tình nếu xấu.

MỆNH – HỢP – CÁCH: Cũng phong trần, quí mà không có ngôi, cao mà chẳng có dân, thêm thù oán.

MỆNH – KHÔNG – HỢP: Rời tổ, đi xa lập nghiệp, động làm gì là có hối hận.

XEM – TUẾ – VẬN: _Quan chức: Thôi việc. _Giới sĩ: Mất tiếng. _Người thường: Cháy nhà, người bị tai ách.

Hào 4:

Lữ vu xử, đắc kỳ tư phủ, ngã tâm bất khoái. Ý HÀO: Ðược quán trọ tử tế, để lo truyện thiên hạ.

MỆNH – HỢP – CÁCH: Tài đức đủ để dùng vào việc đời hoặc để cung chức võ bị, lập công ở phương ngoài, hoạt động nhiều gặp khó nhưng rồi hóa dễ.

MỆNH – KHÔNG – HỢP: Phần nhiều buôn bán xa nhà hoạch lợi, bôn ba hiểm trở, lòng chẳng được yên ổn.

XEM – TUẾ – VẬN: _Quan chức: Trọng nhậm bên ngoài, chinh chiến có công. _Giới sĩ: Khó tiến. _Buôn bán: Ðược lợi, người thường lập nghiệp được ở bên ngoài. Nhưng không được trọn vẹn hạnh phúc.

Hào 5:

Xã trĩ, nhất thỉ vong, chung dĩ dự mệnh. Ý HÀO: Mất ít mà được nhiều.

MỆNH – HỢP – CÁCH: Công danh phát đạt từ lúc thanh niên, tiếng tăm lừng khắp, phúc lộc dồi dào.

MỆNH – KHÔNG – HỢP: Cũng nổi tiếng văn chương, đức nghiệp, là thiện sĩ chốn hương thôn.

XEM – TUẾ – VẬN: _Quan chức: Ðược tiến cử vào chức vụ thanh danh. _Giới sĩ: Thành danh. _Người thường: Gần bậc tôn trưởng. Người già được kẻ tạ ơn. Phu nhân được bằng khoán hay được giấy tờ tốt đẹp. Số xấu thì không nói tốt được.

Hào 6:

Diểu phần kỳ sào, lữ nhân, tiến tiêu, hậu hào đào, táng ngưu vu dị, hung. Ý HÀO: Lữ khách ở nơi cao quá nên mắc họa.

MỆNH – HỢP – CÁCH: Cậy tài trên đỉnh cao, kiêu nhũng sau mắc họa.

MỆNH – KHÔNG – HỢP: Cứ lang thang bôn tẩu, nhà bỏ thân tàn.

XEM – TUẾ – VẬN: _Quan chức: Khó giữ được địa vị. _Giới sĩ: Có triệu chứng bay cao.(1). _Người thường: Ðương tốt thì bị hao tổn, hoặc nên dời chỗ ở và tu tạo thì tránh được tai họa, hoặc bị đau mắt, tai ách lửa điện, đại khái cái vinh là mầm của tai họa.

(Dẫn theo trang huyenhocvadoisong.com)