MAI BỐC ÁCH
Bình minh vừa lên, phóng bút theo bản mẫu, nét bút phải tể chỉnh, hoàng hôn thì nghỉ, ôn tập sách vở, tập trung tinh thần. Nên chăm chỉ lắng nghẹ, quan sát những vấn đề liên quan, cung kính bốc quẻ, thành tâm xem quẻ, diễn giải nên cẩn thận. Đối với người đặc biệt quý ở chỗ khiêm tôn hòa nhã, phán đoán đơn giản mà sáng rõ, nói một vài câu mà rõ ý còn hơn nói nhiều mà không rõ, tường tận lẽ họa phúc, dễ hiểu rõ ràng hơn thâm sâu khó hiểu. Chớ xem việc quốc sự, lánh nạn lưu vong. Đối với nông dân, công nhân hay thương nhân đều có thể xem cho họ. Già trẻ lớn bé đều nên lấy điều thiện để dẫn dắt họ. Cát hung nên nói thẳng, chuyện thị phi chớ có nói sằng. Trung hiếu tiết nghĩa không thể không biết. Tửu sắc tài khí, cảnh cao không thừa. Giải quyết chỗ nghi ngờ, trước tiên phải làm rõ sự được mất.
Lập luận không ngoài luân thường, chớ dẫn đường cho những ham muốn, chớ hứa làm những việc phi pháp. Gặp người phú quý hàõ hoa không xu nịnh, gặp người bạn khổ khốn khó thì khuyến khích họ vươn lên. Gặp sao theo vậy, không nhất thiết phải rập khuôn máy móc. Tham cầu thái quá khó tránh hối hận, lỗi lầm sẽ nhiều. Nịnh bợ để thân thích, giúp họ đoạt phúc, thấy lợi mà quên nghĩa, bỏ qua luân thường sẽ khó tránh tai ương. Xem hôn nhân, quan trọng là tránh xem nhầm thời gian. Xem thai sản, để “mẹ tròn con vuông” chớ làm hoang mang rối loạn. Mưu đồ nếu như đi quá xa nên cảnh cáo dẫn dắt để họ gần với điều thiện. Kinh doanh nếu như tự lập, chỉ họ cẩn thận. Đối với những người có địa vị cao mà xu nịnh hót họ là việc đáng xấu hổ. Gặp hàn sĩ mà tỏ ra khinh bạc, hạ tiện không ai hơn. Răn giới những người thích tranh tụng, rằng cuối cùng sẽ chẳng được kết cục tốt. Khuyên bảo mọi người không nên chia rẽ hạnh phúc gia đình, đối với gia đình nên mở rộng lòng yêu thương, bao dung chia sẻ. Không theo bọn cường bạo ức hiếp người khác mà dẫn đến cô độc, chớ theo điều ác. Trước tiên phải xem sự tình, sau mới là đoán quẻ thì tiếng tăm sẽ vang xa. Sơ ý qua loa, tài nghệ há có thể tinh thông? Sự hưng suy thành bại nên tùy cơ mà đoán. Động hay tĩnh, trước tiên phải dựa vào thực tế. Phát ngôn bừa bãi là người gian trá. Nên tĩnh tâm quan sát thần sắc, vì việc mà tranh cãi là ta không đúng. Nên tu dưỡng bản tính, kinh nghiệm không khoe khoang, không đúng thì nên ngẫm lại. Kết giao với bạn bè phải vun đắp tình cảm. Làm việc quan trọng là phải giữ lâu dài. Người có học thuật, không nên sinh lòng đố kỵ với họ. Người có sai lầm, không nên châm biếm họ. Mọi việc đều phải xét kỹ, hiền ngu dễ biết. Mọi việc đúng đạo sẽ đều được suôn sẻ. Lòng dạ thấu đạt, tuy hiển rõ nhưng không nắm giữ được, cũng có cái vui. Thế giới thanh bình yên ổn, tự sẽ được vui vẻ tột cùng. Giảng về chí học ắt mong đến bậc thánh hiền, hành đạo tồn tâm dưỡng tính, dốc hết trí lực, làm lợi cho người. Bốc quẻ kiếm sống như vậy, cũng đã gần với bậc thánh hiền.
LỮ MÔNG CHÍNH PHÁ DAO PHÚ
Thủa xa xưa trời đất hỗn độn chưa phân khai, sau đó tam tài mới phân, hình thành nên thế giới. Bởi vậy, thánh nhân xuất hiện để khai sáng cho chúng dân, như Phục Hy dạy dân săn bắn, đánh cá, nuôi súc vật… Thần Nông dạy dân làm ruộng… Phục Hy, Văn Vương nối tiếp nhau vẽ Tiên thiên Bát quái và Hậu thiên Bát quái, Khổng Tử làm Kinh dịch. Thời ấy, Ngũ thuật đều đã hưng, duy mệnh lý có các ngài Quỷ Cốc Tử, Viên Thiên Canh, Lý Thuần Phong, Quản Lộ đoán sự huyền cơ của Kinh dịch, được gọi là tiên tri, có khí tượng thần tiên, được dùng lưu truyền vạn thế. Nhưng Ngũ thuật ngày nay với những ngươi cố tri thức thì tôn kính các bậc thánh xưa, những người chưa học lại nói là không thực tế. Từ đây có thể thấy, từ hoàng đế cho đến khanh tướng đều có ngày hưng suy, từ sĩ tử cho đến thường dân ai cũng có sự được mất vinh khổ khác nhau. Nếu như coi nghèo khó là khổ thì ở đời mấy người được hạnh phúc? Sự tốt xấu của mệnh vận đời người một câu không thể nói rõ được.
Từ xưa đến nay, chọn người mà nói, lấy vật mà luận, con rết có trăm chân nhưng không đi nhanh bằng rắn, ngựa có thể di ngàn dặm nhưng không có người thì không thể tự đến nơi, người có chí hướng cao xa nhưng không phải vận thì không thể được hanh thông thuận lợi. Từng nghe, con người ở trên đời, người mà “phú quý bất năng dâm, bần tiện bất năng di” (giàu có mà không mê muội, nghèo khó mà không thay đổi) rất ít. Văn chương cái thế, Khổng Tử còn bị bao vây ở nước Trần. Mưu lược xuất chúng, Thái công cũng từng câu cá ở sông Vị. Nhan Uyên biết mệnh cũng không tránh được kết cục yểu mệnh. Nghiêu, Thuấn là bậc chí thánh nhưng lại sinh “con không bằng cha”. Cố Tẩu ngoan cố” lại sinh ra người con đại hiếu. Khổng Minh trói gà không chặt nhưng làm đến chức quân sư của nước Thục, Trương Lương nguyên là dân thường, Tiêu Hà từng làm quan huyện, Lý Quảng có uy bắn hổ, đến già vẫn không được phong tặng. Phùng Đường có chí an bang, cuối đời vẫn không gặp cơ hội. Sở Bá (Hạng Vũ) anh hùng, thất bại tự vẫn ở Ô Giang. Hàn Tín khi chưa gặp thời phải chịu nỗi nhục xin án, thời vận đến thống lĩnh trăm vạn hùng binh, đến 1 ngày suy vi thì bỏ mạng bởi tay đàn bà. Có khi già thịnh mà trẻ suy, có khi trước nghèo mà sau giàu. Các cô gái trẻ đẹp thường lấy phải người chồng ngu muội, những chàng tuấn tú tài giỏi lại lấy phải những cô vợ có dung mạo xấu xí hay kỹ nữ lầu xanh. Thời đến thì là mệnh phu nhân xinh đẹp ở trong nhà cao cửa rộng, thời đi thì làm kỹ nữ, không tài năng. Thời trẻ đỗ đạt cao, văn chương cái thế nhưng đến già vẫn không nên cơ nghiệp. “Rồng không gặp thời, ẩn náu trong đám tôm cá”, người quân tử không gặp thời về lâu dài khó tránh bại trong tay kẻ tiểu nhân. Ngoài mặt tuy lo lắng nhưng trong lòng có sức mạnh anh tài. Nếu như không tự lừa đôi mình sẽ có ngày vinh hoa. Thời vận chưa thông, nên giữ mình an phận. Thiên không đắc thời thì nhật nguyệt không sáng. Địa không đắc thời thì vạn vật không sinh. Thủy không đắc thời thì sóng gió không yên. Người không đắc thời thì sóng gió không yên. Người không đắc thời thì không thuận lợi.
Xưa có người ở Lạc Dương ngày ngày lên chùa, ngày đêm tụng kinh, ăn không đủ no, mặc không đủ ấm, người trên khinh khỉnh, người dưới chẳng ưa. Lúc ấy, mọi người đều nói rằng mệnh nghèo hèn nhưng đó là thời, là mệnh, là vận. Chẳng phải là cái mà sức người có thể làm. Thời gian trôi đi, người này làm quan nhất phẩm trong triều, chức vị được liệt vào hàng Tam công, trên vạn người mà dưới 1 người, mặc lụa là gấm vóc, thưởng thức sơn hào hải vị, người trên sủng ái, người dưới yêu mến. Ra ngoài thì có tráng sĩ đánh xe, nằm ngủ thì có mĩ nhân bên cạnh. Lúc ấy, mọi người đều nói là người này quý hiển. Thực tế chẳng phải quý hiển, đây cũng là thời, là mệnh, là vận, cũng chẳng phải là cái mà sức người có thể cưỡng lại được. Người ta khi còn sống phú quý không thể tận hưởng hết được, cũng chẳng thể cứ mãi nghèo khó, ấy là lẽ trời tuần hoàn, vận hành mà quay về điểm bắt đầu.
Có thơ rằng:
Thuần y hách kết hất kham phùng, nhất phiến phi Tây nhất phiến Đông.
Triêu phạ lĩnh đầu vân tế nhật, mộ kinh động khẩu thước hô phong.
Bán thăng mễ túc vô năng mãi, mãn phúc văn chương tổng thị không.
Kỷ độ dục đầu giang hải khứ, thuật nhân hứa ngã hữu Tam công.
Nhân bần chí đoản ngữ ngôn đê, mã sấu mao trường vô lực tư.
Đắc ý miêu nhi hùng tự hổ, thất quần loan phương bất như kê.
Long du thiển thủy tao hà hý, hổ lạc bình dương bị khuyển khi.
Mệnh lý vị phùng qua thả đãi, khốn long tự hữu thướng thiên thê.
(Áo quần tả tơi chẳng thể may, một mảnh phất Đông mảnh phất Tây.
Sớm sợ trên đầu mây che nắng, chiều lo trong động thước kêu than.
Nửa thăng gạo lật mua chẳng nổi, đầy bụng văn chương chẳng ích chi.
Bao phen muốn trầm nơi sông nước, nhưng thầy lại nói vị Tam công.
Người nghèo chí thấp nói ai hiểu, ngựa gầy lông xác chẳng buồn kêu.
Đắc ý mèo con oai như hổ, lạc bầy chim phượng gà còn hơn.
Sông rộng nước cạn gặp tôm cá, hổ lạc bình dương để chó lùa.
Trong mệnh chưa gặp ngài hãy đợi, rồng khốn có ngày lướt mây xanh.
BÀI TỰA LƯU BÁ ÔN TẶNG TỪ TRỌNG VIỄN
Bài tựa nói rằng: Cái mà người đòi gọi là họa phúc cùng thông quả thực là do mệnh ư? Thánh nhân nói về mệnh, mệnh quả thực không là đạo sao? Khổng Tử nói rằng: “Đạo chi tương hành dã dư! Mệnh dã, di chi tương phế dã! Mệnh dã” (Đạo mà đem thi hành được là mệnh, đạo mà bị phế bỏ không thi hành được cũng là mệnh). Từ xưa vốn có kẻ bất nhân mà được vinh hoa, người giữ đạo lại bị châm biếm, trung dung không phải là mệnh chăng? Người xưa coi trọng thọ, phúc, khang, ninh, khảo chung mệnh là phúc mà không nói đến quý. Nay luận về mệnh coi trọng quan tước lớn hay nhỏ, phẩm cách cao hay thấp, há chăng cái mà người xưa gọi là họa phúc khác với ngày nay sao? Hiếu đức không có ai vượt Trọng Ni. Á thánh Nhan Hồi qua đời khi mới 31 tuổi. Tào Mạnh Đức, Tư Mã Trọng Đạt địa vì hơn người mà không được trường thọ, hơn nữa con cháu cũng vậy, là họa chăng? (Tào cướp ngôi Hán, con cháu họ Tào đời sau đều bị Tư Mã Viêm giết hại. Họ Tư Mã đời sau gặp loạn Ngũ Hồ, lại bị Lưu Dụ cướp ngôi, thiên đạo luân hồi, quả thực đáng sợ). Kinh dịch nói rằng: “Cùng lý tận tính, dĩ chí mệnh (xét đến cùng về lý, hiểu tưòng tận về tính, cho đến tận cùng là mệnh). Khổng Tử nói rằng: “Bất tri mệnh, vô dĩ vi quân tử dã” (Không biết mệnh, há có thể là bậc quân tử?). Nay luận về mệnh có giống với cổ nhân hay không? Trời lấy Âm dương Ngũ hành sinh ra con người. Thất diệu bao gồm các sao: Thái âm, Thái dương, Mộc, Hỏa, Thổ, Kim, Thủy (Ngũ hành này lần lượt được sắp xếp theo 4 mùa và 12 cung). Thất diệu vận hành ở trên mà vạn vật hình thành ở dưới. Con người cũng vậy, mà Thái âm, Thái dương, Mộc, Hỏa, Thổ, Kim, Thủy phân khí (con người sinh ra là khí hóa của Ngũ hành), lý sinh khí (lý tức cái lý thiên đạo, bốn mùa, nhật nguyệt vận hành, khí là chỉ tú khí của Ngũ hành), khí sinh số, từ số mà biết khí, từ khí mà biết lý, đó là nguồn gốc của cái gọi là mệnh ngày nay. Khí là mẹ, người là con, mẹ con tương cảm, hiển vi tương ứng, là cái lý giữa trời và người vậy. Khí của con người được nhận từ trời đất, cho nên sự hiển vi của khí giữa trời và người có thể tri cảm được. Lý của vạn vật tương thông không phải là chuyện bịa đặt, như vậy lấy Thất chính Tứ dư để suy đoán họa phúc của đòi người là căn cứ chuẩn xác. Nếu luận về cát hung lợi hại thì Mạnh Tử có câu:
Vinh khô đắc thất hữu mệnh, phú quý bản tại thiên bình
Sinh tử giai do thiên mệnh, toán lai nguyên bất do nhân
(Tươi héo được mất có mệnh, giàu nghèo vốn ở tạo hóa.
Sống chết đều do mệnh trời, đoán mệnh vốn không do người).
(Thiên tinh đẩu số điển phạm – Vũ Đức Huỳnh)
