Tài liệu về chiêm tinh học cổ
Nguyên tác từ tài liệu của anh NguyenVu, đã được QNB biên tập lại, chú thêm.
Chiêm tinh thuật:
Tinh chiêm thuật là học thuyết và phương pháp dùng việc quan sát tượng sao mà dự đoán sự thay đổi của tự nhiên, quốc sự và nhân sự. Phổ biến trong lịch sử các nước. Ở Trung Quốc có từ trước đời Thương. Theo sử liệu, Vu Hàm là nhà chiêm tinh sớm nhất đời Thương, cùng với Cam Đức, Thạch Thân thời Chiến Quốc là ba nhà chiêm tinh lớn.
Học thuyết và phương pháp chiêm tinh trong lịch sử từng trải qua nhiều thay đổi. Từ các thuật ngữ tên gọi Tinh Quan, Tinh Số, Phương Vị, đến cách quan sát sao thường có sự khác nhau. Nhưng về cơ bản đều thông qua các Phân Dã, độ sáng mạnh yếu của sao, khả năng nhìn thấy hay không nhìn thấy, sự dao động của ánh sáng sao, sự biến đổi vị trí và sự vận hành ngũ tinh theo ngày, tháng mà chiêm đoán.
Trước tác sớm nhất về Tinh Quan và phép chiêm tinh còn giữ được đến nay, là Sử Ký – Thiên Quan Thư của Tư Mã Thiên. Các tác phẩm khác, ngoài những điều có trong các loại Thiên Văn Chí – Hán Thư, do Ban Số soạn vào thời Hán), có Ất Tỵ Chiêm của Lý Thuần Phong đời Đường, có Khai Nguyên Chiêm Kinh của Cù Đàm Tất Đạt thời nhà Đường, Linh Đài Bí Phạm của Vương An Lễ thời Bắc Tống và Quan Tượng NgọanChiêm đời Minh,… Nội dung của chúng có chứa đựng nhiều tư liệu Thiên Văn Học cổ đại.
Thiên chiêm:
Thuật Số nghiên cứu cát hung của quốc sự, nhân sự qua hiện tượng dị thường của bầu trời sao. Bầu trời trong mà sáng là bình thường, đổi màu sắc là dị thường, là do ngũ hành âm dương không hòa hợp, là hung, đất nước sẽ rối loạn. Bầu trời dị thường bao gồm Thiên Liệt (trời rạn nứt N.D), Thiên Liệt Kiến Nhân (trời rạn nứt thấy người N.D), Thiên Khai Kiến Quang (trời mở ra thấy ánh sáng N.D), Thiên Mệnh Hữu Thanh (trời kêu có tiếng N.D) v. v…
Tùy Thư – Thiên Văn Chí dẫn sách Hồng Phạm – Ngũ Hành truyện: “Thiên Liệt ( trời rạn nứt) là dương không đủ là thần (bầy tôi) mạnh, cấp dưới hại cấp trên, quốc hậu phân liệt, kẻ dưới làm chủ. Thiên Khai Kiến Quang thì máu chảy tràn lan. Thiên Liệt Kiến Nhân thì binh khởi mất nước. Thiên Minh Hữu Thanh thì bậc chí tôn kinh sợ; đều là hiện tượng đất nước rối lọan.” Đồng thời đưa ra những ví dụ chiêm nghiệm, như năm Thái An thứ 2 đời Hán Huệ Đế, trời có hiện tượng rạn nứt. Năm Thăng Bình thứ 5 đời Mục Đế, trời lại rạn nứt phát ra tiếng vang như sấm, sau đó đều xảy ra binh biến.
Tinh Tượng:
Cách gọi chung vị trí của các ngôi sao và sự thay đổi vận hành của chúng. Trung Quốc thời cổ cho rằng tượng sao trên trời gắn liến với nhân sự dưới trái đất. Sao ở các khu vực khác nhau trên trời đai diện cho các khu vục khác nhau dưới đất; tượng sao thay đổi chứng tỏ nhân sự sẽ thay đổi. Từ đó xuất hiện Thuật Chiêm Tinh, Tinh Mệnh Học và Tinh Tướng học.
Quan Tượng thụ Thời:
Thông qua quan sát sự biến đổi của tượng sao mà phán đoán thời tiết 4 mùa trong năm. Ở Trung Quốc, nội dung chủ yếu của việc quan sát tượng sao sớm nhất là vào thời kỳ tiền Lịch Pháp. Tương truyền thời thượng cổ có chức quan “Hỏa Chính”, lấy sự mọc hay lặn của sao Hỏa làm mốc định thời tiết. Hạ Tiều Chính có chép kinh nghiệm quan sát sao trời mỗi tháng để xác định Thời – Tiết.
Thứ Dân duy Tinh:
Quan niệm tượng sao thời thượng cổ ở Trung Quốc. Mỗi ngôi sao đại diện cho một người dân, sao trên trời có ảnh hưởng và chứng tỏ sự thay đổi nhân sự. Thuật Chiêm Tinh dùng Tinh Quan thuyết minh Tượng Trời, dùng Phân Dã chỉ rõ các Châu Quận dưới Đất, mà đại diện Tinh Quan, là dựa trên quan niệm này. Trong tư tưởng Chiêm Tinh cổ đại, người ta còn cho rằng nỗ lực của nhân gian có thể gây ảnh hưởng tới sự thay đối Tượng sao, như vua chúa thất đức thì sẽ có Nhật Thực, nếu có đức độ cao thì có thể làm cho Nhật Thực sắp xảy ra sẽ không xảy ra nữa.
Phân Dã :
Thuật ngữ của thuật Chiêm Tinh, Thiên Văn. Chỉ sự phân phối các tinh Tượng tương ứng với các khu vực dưới mặt đất.
Thuật Chiêm Tinh Trung Quốc cổ đại cho rằng tượng sao gắn liền với nhân sự, cho nên dùng tượng sao làm đại diện hoặc tượng trưng cho các khu vực khác nhau dưới mặt đất. Cho rằng một sự biến đổi đặc định nào đó của tượng sao sẽ có ảnh hưởng và chi ra sự thay đổi về tự nhiên, quốc sự ở khu vực tương ứng dưới đất.
Chu Lễ viết rằng, “họ Bảo Chương cai quản sao trời, dùng Tinh thổ (địa phận của sao) phân biệt 9 Châu. Mỗi Châu dưới đất đều có sao chủ ở trên trời, quan sát sao chủ ấy, sẽ có thể dự đoán cát hung ở mỗi Châu”.
Phân Dã chính thức hình thành vào thời Xuân Thu – Chiến Quốc. Cách phân phối có đôi chỗ khác nhau. Chu Lễ – Xuân Quan – Bảo Chương thị Trịnh chú viết rằng việc phân chia 9 Châu diễn ra 12 lần, Thiên Quan Thư sắp xếp 28 tinh Tú, Xuân Thu Vĩ sắp xếp 7 sao Bắc Đẩu, Lã Thị Xuân Thu thì sắp xếp Cửu Thiên.
Sự sắp xếp của đời sau phối hợp các cách đó. Sử ký – Thiên Quan Thư của Tư Mã Thiên nói về Phân Dã 28 tinh tú : “Giác, Cang, Đê, ở Doãn châu; Phòng, Tâm, ở Dự châu; Vĩ, Cơ, ở U châu; Đẩu, Giang, ở Hồ châu; Khiên Ngưu, Vụ Nữ, ở Dương châu, Hư, Nguy, ở Thanh châu; Doanh, Thất, Bích, ở Tịnh châu; Khuê, Lâu, Vị, ở Từ châu; Ngang, Tất, ở Dực châu; Tư Huề, Chẩn, ở ích châu; Tỉnh, Qủy, ở Ung châu; Liễu, Thất tinh, Trương, ở châu Tam Hà; Dực, Chẩn, ở Kinh châu”.
Tinh Quan:
Còn gọi là Thiên Quan, Tinh Cung. Thuật ngữ của Thuật Chiêm Tinh Thiên Văn, dùng để biểu thị sự sắp xếp Tượng sao. Để hiểu và quan sát Tượng trời, cổ nhân lấy một số Hằng Tinh xếp vào một chòm sao, đặt tên cho nó theo kiểu tổ chức xã hội dưới trần gian, dùng quan hệ nhân gian nói về cách sắp xếp đó và mối liên hệ vị trí giữa chúng. Mỗi chòm sao gọi là một Tinh Quan.
Sử Ký – Thiên Quan Thư viết : “Quan, tức Tinh Quan. Các chòm sao có tôn ti, như thứ bậc quan lại của nhân gian, nên gọi là Thiên Quan”.
Tinh Quan trên trời đại diện cho sự sắp xếp khu vực nhân gian, sự biến đổi vận hành của nó cho biết, cát hung dưới nhân gian. Sử Ký – Thiên Quan Thư gọi Tinh Quan là Thiên Quan, là bộ sách sớm nhất của Trung Quốc nói về Tinh Quan. Sách này nói có 91 Tinh Quan, bao gồm hơn 500 Hằng Tinh, đồng thời nói về cách quan sát Tinh Quan. Các phái thời cổ đặt tên cho các Tinh Quan không giống nhau. Trần Trác thời tam Quốc gộp 3 nhà Tinh quan Vu Hàm, Cam Đức, Thạch Thân thành một hệ thống Tinh Quan gồm 238 Quan với 1464 ngôi sao, mà đời sau cứ theo đó sử dụng.
Thiên Quan:
Sử Ký của Tư Mã Thiên gọi Tinh Quan là Thiên Quan, soạn chương Thiên Quan Thư. Xem mục Tinh quan.
Tinh Cung:
1) Tức Tinh quan.
2) Thuật ngữ phân chia khu vực tượng sao. “Cung” đại diện cho một phạm vi khu vực tinh tú nhất định. Thời cổ Trung Quốc thường chia tượng sao thành 5 cung, tức Trung cung và 4 cung Đông, Nam, Tây, Bắc. Về sau có phương pháp chia thêm các cung bên ngoài để biểu thị khu vực tinh tú nhất định.
Tinh Biểu:
Chỉ cách thể hiện hoặc ghi chép tên gọi, phương vị, cấp sao và qũy đạo vận hành của tượng sao hữu quan. Tinh Biểu bắt đầu có từ thời Chiến Quốc, thường dùng để quan sát sao và xác định thời tiết bốn mùa. Cam Thạch Tinh Kinh là bộ sách nguồn gốc sớm nhất của Tinh Biểu Trung Quốc.
Tinh Đồ:
Còn gọi là Thiên Văn đồ, Thiên Tượng đồ. Là đồ hình tạo nên nhờ dùng mặt cầu của hằng tinh nhìn vị trí hình chiếu trên mặt phẳng. Thời cổ người ta dùng các vật liệu như bông, vải, đá và kính bằng đồng mà họa chế một số lớn Tinh đồ, thể hiện trực quan mối liên hệ vị trí các Tinh quan (chòm sao), có những đồ hình biểu thị Phân Dã (phân bố) các Tinh Quan (như Thiên Văn đồ khắc đá đời Thuần Hựu nhà Tống ở Tô Châu, Giang Tô).
Linh Tiên đồ của Trương Hành là Tinh đồ sớm nhất của Trung Quốc đáng tin cậy, đã thất truyền. Hiện còn giữ được Tinh đồ cổ nhất trên thế giới là “Đôn Hoàng tinh đồ” được họa chế bằng bông vào năm 940 trước Công nguyên.
Phân Dã đồ:
Biểu đồ các Tinh Quan trên trời tương ứng với châu quận dưới mặt đất. Khởi đầu và hưng thịnh vào đời Hán, la phương tiện dùng để chiêm nghiệm.
Tứ Tượng:
1) Thuật ngữ Chiêm Tinh Thiên Văn cổ đại, dùng để phân chia khu vực tượng sao. Thời cổ người ta thường phân chia tượng sao thành 4 khu vực lớn là Đông, Tây, Nam, Bắc, hoặc phải, trái, trước, sau, gọi là Tứ Duy, Tứ Lục hoặc Tứ Phương; cũng có khi thêm khu thứ 5 là Trung Cung (như Thiên Quan Thư).
Đa số các khu vực tượng sao được gọi bằng tên động vật, nên còn gọi là Tứ Tượng, Tứ Thú hoặc Tứ Cầm. Thời nhà Ân Thương, người ta gọi tượng sao nhìn thấy vào lúc sẩm tối mùa xuân ở phương Nam là Điểu (chim), ở phương Đông là Long (rồng), ở phương Tây là Hổ, ở phương Bắc là Quy Xà. Sau thời Xuân Thu – Chiến Quốc, thì gọi Thanh Long (Thương Long) phương Đông, Chu Điểu (Chu Tước) phương Nam, Bạch Hổ phương Tây, Huyền Vũ (Hàm Trì) phương Bắc là Tử Thú, Tứ Cầm hoặc Tứ Tượng.
Dưới mỗi một trong Tứ tượng có 7 sao, cộng là 28 sao. Đời sau ghi Tứ Tượng gồm 28 sao là:
Thanh Long gồm 7 sao Giác, Cang, Đê, Phòng, Tâm, Vĩ, Cơ;
Huyền Vũ gồm 7 sao Đẩu, Ngưu, Nữ, Hư, Nguy, Thất, Bích;
Bạch Hổ gồm 7 sao Khuê, Lâu, Vị, Ngang (Mão), Tất, Tư (Chủy), Sâm;
Chu Tước gồm 7 sao Tỉnh, Qủy, Liễu, Tinh, Trương, Dực, Chẩn.
Các nhà Tinh Tướng học chia Tứ Tượng thành 28 tiểu Tượng, ghép với 12 Canh Giờ và 12 sinh tiêu làm cơ sở đoán mệnh. Ngũ Tượng thì thêm 1 tượng là Hoàng Long hoặc Kỳ Lân, thành Ngũ thú.
2) Danh từ Tướng số học “Dịch truyện”. Xem mục Tú tượng ở chương Dịch.
Tứ duy, Tứ Lục, Tứ Thú:
Xem mục Tứ tượng.
Ngũ Cung:
Còn gọi là Ngũ Quan. Thuật ngữ của thuật Chiêm Tinh Thiên Văn, dùng để phân chia khu vực tượng sao. Cổ nhân định rằng bầu trời sao ở gần Bắc Cực là Trung Cung, đem toàn bộ tượng sao chia thành 5 khu vực lớn.
Thiên Quan Thư dùng quan hệ cai quản của Ngũ Đế mà thuyết minh phạm vi phân chia 5 khu vực lớn, gọi là Ngũ Cung hoặc Ngũ Quan. Tức Trung cung, Đông cung, Tây cung, Nam cung, Bắc cung.
Trung cung ở giữa là sao Thiên Cực (tức Đế tinh), nơi cư trú của Thiên thần đại đế chí tôn (Thái Nhất), còn 4 cung kia là của các Đế là Thanh Đế, Xích Đế, Bạch Đế và Hắc Đế; đồng thời dùng tên 4 con thú để gọi : Đông cung Long, Nam cung Chu Tước (Chu Điểu ), Tây cung Hàm Trì (sau gọi là Bạch Hổ), Bắc cung Huyền Vũ. Hết thảy Tinh Quan dưới Ngũ Cung hợp thành toàn bộ thế giới các hung tinh trong con mắt cổ nhân. Các Tinh Quan gần Bắc Cực do Trung cung cai quản, 28 sao, chia ra 4 cung Đông, Tây, Nam, Bắc.
Ngũ Quan:
Tức Ngũ cung. Sử Ký – Thiên Quan Thư viết rằng có 5 cung. Ngũ Cung vốn là Ngũ Quan, về sau thường gọi là Ngũ Cung.
Cửu Thiên:
Còn gọi là Cửu Dã. Thuật ngữ của thuật Chiêm Tinh Thiên Văn dùng để phân chia khu vực Tượng sao.
Lã Thi Xuân Thu – Hữu Thủy Giác chia bầu trời sao thành 9 khu vực hoặc phương vị, tức Cửu Thiên. Đó là:
Quân Thiên ở giữa có các sao Giác, Cang, Đê;
Thương Thiên phương Đông có các sao Phòng, Tâm, Vĩ;
Biến Thiên phương Đông Bắc có các sao Cơ, Đẩu, Ngưu;
Huyền Thiên phương Bắc có các sao Nữ, Hư, Nguy, Thất;
U Thiên phương Tây Bắc có các sao Bích, Khuê, Lâu;
Hạo Thiên phương Tây có các sao Vị, Ngang, Tất;
Chu Thiên phương Tây Nam có các sao Tư (Chủy), Sâm, Tỉnh;
Viêm Thiên phương Nam có các sao Qủy, Liễu, Tinh;
Dương Thiên phương Đông Nam có các sao Trương, Dực, Chẩn.
Sách trên còn chia mặt đất thành 9 khu vực, gọi là Cửu Châu: Dự châu, Chu; Dực châu, Tấn; Dõan châu, Vệ; Thanh châu, Tề; Tư châu; Lỗ, Dương châu, Triệu; Kinh châu, Sở; Ung châu. Tần; U châu, Yên.
Cửu Dã:
Xem mục Cửu thiên
Tam Viên:
Thuật ngữ của thuật Chiêm Tinh Thiên Văn, dùng để phân chia khu vực Tượng sao. Được sáng lập vào khoảng thời Chiến Quốc hoặc sau đó. Bắt đầu gặp trong sách Bộ Thiên Ca của Đan Nguyên Từ đời Tùy. Chia tượng sao thành 81 khu vực lớn, trong đó trừ 28 chòm sao (Tú), 3 khu vực kia là Tử Vi, Thái Vi, Thiên Thị. Mỗi một trong 3 khu vực này đều có các chòm sao vây quanh hai phía Đông, Tây. Nên gọi là Tam viên. Tử Vi Viên là Trung Viên, Thái Vi Viên là Thượng Viên. Thiên Thị Viên là Hạ Viên. Mỗi Viên gồm một số Tinh Quan (chòm sao).
Nhị Thập Bát Tú (28 Tú):
Còn gọi là Nhị Thập Bát Xá hoặc Nhị Thập Bát Tinh. 28 tinh tú ở gần Hoàng đạo và Xích đạo. Thời cổ dùng làm tiêu chí tham chiếu, quan sát tượng trời và sự vận hành của Mặt Trời, Mặt Trăng, Ngũ Tinh.
Gặp đầu tiên trong Chu Lễ: “Vị trí của 28 Tú”. Đến thời Sử Ký đã hoàn bị. Xuất hiện trước thời Chiến Quốc. Thoạt tiên được xếp vào bốn khu vực lớn Đông, Tây, Nam, Bắc hoặc Tứ Tượng. Mỗi khu vực có 7 sao.
Lấy sao Giác mà cán sao Bắc Đẩu chỉ làm khởi điểm, sắp xếp từ nghịch chiều.
7 sao phương Đông là : Giác, Cang, Đê Phòng, Tâm, Vĩ, Cơ;
7 sao phương Bắc là : Đẩu, Ngưu, Nữ, Hư, Nguy, Thất, Bích;
7 sao phương Tây là : Khuê, Lâu, Vị, Mão, Tất, Tư (Chủy), Sâm;
7 sao phương Nam là: Tỉnh, Qủy, Liễu Tinh, Trương, Dực, Chẩn .
Sau đời Tùy, 28 Tú phối hợp vơi Tam Viên chia bầu trời thành 31 khu vực làm tiêu chuẩn cho việc phân chia khu vực Tinh Tượng của Trung Quốc. Trong phép chiêm tinh mỗi sao trong 28 sao có tượng riêng của nó, làm Phân Dã cho các khu vực dưới mặt đất.
Thiên Quan Thư dẫn Tinh Kinh viết :
“Giác, Cang là phân dã của Trịnh, Doãn châu;
Đê, Phòng, Tâm là phân dã của Tống, Dự châu;
Vĩ, Cơ là phân dã của Yên, U châu;
Nam Đẩu, Khiên Ngưu, là phân dã của Ngô, Việt, Dương châu;
Nữ, Hư là phân dã của Tề, Thanh châu;
Nguy, Thất, Bích, là phân dã của Vệ, Tịnh châu;
Khuê, Lâu, là phân dã của Lỗ, Từ châu;
Vị, Mão, là phân dã của Triệu, Dực châu;
Tất, Tư (Chủy), Sâm, là phân dã của Ngụy, Ích châu;
Tỉnh, Qủy, là phân dã của Tần, Ung châu;
Liễu, Tinh, Trương, là phân dã của Chu, Tam Hà;
Dực, Chẩn là phân dã của Sở, Kinh châu”.
Tham chiếu phương vị 28 sao, có thể quan sát và thuyết minh sự biến đổi vận hành của Ngày, Tháng, Ngũ Tinh. Nên có câu “Thất chính, nhị thập bát tú”.
Sử ký – Luật Thư viết: “Xá, địa chỉ vậy; Tú, là như vậy; Thất Chính Nhị Thập Bát Tú là nói sự vận hành của Nhật Nguyệt Ngũ Tinh; hoặc địa chỉ phân ra 28 lần vậy”.
Dùng quan hệ vị trí vận hành của Mặt Trăng, Mặt Trời và Ngũ Tinh tại 28 sao mà dự đoán nhân sự, đó là một trong những phương pháp chính của thuật Chiêm Tinh.
Nhị Thập Bát Xá:
Tức chính là Nhị thập bát tú.
Thất Chính:
Thuật ngữ của thuật Chiêm Tinh Thiên Văn, gặp đầu tiên trong sách Nghiêu Điển:
“Tuyền, Cơ. Ngọc Hành, dĩ Tề thất chính”. Giải thích khác nhau.
1) Mặt Trăng, Mặt Trời, cùng Ngũ Tinh (5 sao) Hỏa, Thổ, Thủy, Mộc, Kim.
Sử Ký – Luật Thư viết : “Thất chính là Mặt Trăng, Mặt Trời, cùng Ngũ Tinh. (Quan sát) 7 cái đó có thể biết thiên thời”. Quan sát sự vận động của Mặt Trăng, Mặt Trời, Ngũ Tinh cùng vị trí tương đối của chúng so với các Hằng Tinh, cổ nhân phán đoán Thời Tiết và chiêm nghiệm cát hung.
2) Chỉ 7 ngôi trong chòm sao Bắc Đẩu, gồm Mặt Trăng, Mặt Trời, cùng Ngũ Tinh. Thiên Quan Thư dẫn Thượng Thư của Mã Dung: “Thất Chính, mỗi sao trong chòm Bắc Đẩu chủ một thứ, ngôi thứ nhất là Chính Nhật, ngôi thứ hai chủ Nguyệt pháp, ngôi thứ ba là Mệnh Hỏa mà Huỳnh Hoặc cũng là nó, ngôi thứ tư là Sát Thổ mà Điền Tinh cũng là nó, ngôi thứ năm là Phạt Thủy mà Thần Tinh cũng là nó, ngôi thứ sáu là Nguy Mộc mà Tuế Tinh cũng là nó, ngôi thứ bảy là Phiêu Kim mà Thái Bạch cũng là nó vậy. Nhật, Nguyệt, Ngũ Tinh mỗi thứ khác nhau, nên gọi là Thất Chính vậy”.
3) Bảy ngôi sao chòm Bắc Đẩu: Thiên Khu (Xu), Tuyền, Cơ, Quyền, Ngọc Hành, Khai Dương, Dao Quang. Thiên Quan Thư: “Bảy ngôi sao chòm Bắc Đẩu : Thiên Khu (Xu), Tuyền, Cơ, Ngọc Hành… là Thất chính”.
4) Chỉ bốn mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông và Thiên Văn,Địa Lý, Nhân Đạo.
Thất Diệu:
Thuật ngữ của thuật Chiêm Tinh Thiên Văn. Chỉ Mặt Trăng, Mặt Trời, cùng Ngũ tinh (Mộc Kim Hỏa Thủy Thổ). Thiên Quan Thư dẫn Trương Hành viết: “Văn diệu ở trên trời, có 7 ngôi sao chuyển động, là Mặt Trăng, Mặt Trời, cùng Ngũ Tinh vậy”. Cốc Lương truyện tự của Phạm Ninh viết: “Thất diệu vị chi dựng thúc”. Xuân thu – Cốc Lương truyện sớ của Dương Sĩ Huân viết: “Mặt trăng, mặt trời, cùng Ngũ tinh đều chiếu rọi thiên hạ, nên gọi là Thất Diệu (bảy tinh diệu)”.
Ngũ Thú, Ngũ Đế:
Tên khu vực sao, Ngũ thú: Thanh Long (Long) phương Đông, Chu Điểu (Chu Tước) phương Nam, Hoàng Long (Kỳ Lân) ở giữa; Bạch Hổ phương Tây, Huyền Vũ (Phi Xà) phương Bắc. Cổ nhân sau khi chia ra Tứ thú, lại thêm một khu vực nữa, là Kỳ Lân hoặc Hoàng Long, thành Ngũ Thú. (Gặp đầu tiên trong Nguyệt Lệnh của Thái Ung). Thêm Hoàng Long gặp nhiều hơn, sớm nhất thấy trong Thạch Thị Tinh Kinh, Linh Tiên và Kinh Châu chiêm. Thiên Quan Thư thì thêm Hoàng Long ở cạnh Nam cung.
Ngũ Đế là thiên thản cố đại, chủ của Ngũ Thú. Ngũ đế là : Thanh đế phương đông Linh Uy Ngưỡng, Xích đế phương nam Phiêu Nộ, Hoàng đế trung ương nắm then chốt. Bạch đế phương tây Thiệu Cừ, Hắc đế phương bắc Diệp Quang Kỷ.
Tinh của Ngũ Đế là Ngũ Thú. Vì Ngũ Đế có tác dụng chi phối thần linh, nên cổ nhân dùng để biểu thị quan hệ cai quản các ngôi sao, đồng thời dùng tượng của Ngũ Đế thuyết minh phạm vi chiêm nghiệm các Tinh Quan.
Thanh Long:
Còn gọi là Long, Thương Long.
1) Tên khu vực sao và thiên thần. Một trong Tứ Tượng. Tên gọi khu vực sao phương đông hoặc Đông cung. 7 ngôi sao phương này là Giác, Cang, Đê, Phòng, Tâm, Vĩ, Cơ, hợp thành tượng Long (con rồng). Thiên Quan Thư viết, rằng tinh của Đông cung Thanh đế là Long, nên Đông cung gọi là Thương Long, cũng là thiên thần phương đông.
2) Chỉ Thái Tuế. Hậu Hán thư –Luật lịch chí: “Thanh Long di thần, gọi là Tuế”.
Long:
Tức Thanh Long.
Chu Điểu:
Còn gọi là Điểu, Chu Tước. Tên khu vực sao và thiên thần. Một trong Tứ tượng. Tên gọi khu vực sao phương nam hoặc Nam cung. 7 ngôi sao phương này là Tỉnh, Quỷ, Liễu, Tinh, Trương, Dực, Chẩn, họp thành tượng Điểu (con chim). Thiên Quan Thư gọi là Xích đế Nam cung, tinh của nó là Chu Điểu, “nên Nam cung là Chu Điểu, cũng là thiên thần phương nam”.
Chu Tước:
Tức Chu Điểu
Bạch Hổ :
l) Còn gọi là Hổ hoặc Hàm Trì. Tên khu vực sao và thiên thần. Một trong Tứ tượng. Tên gọi khu vực sao phương tây hoặc Tây cung. 7 ngôi sao phương này là Khuê, Lâu, Vị, Mão, Tất, Tư (Chủy), Sâm, hợp thành tượng Hổ (con hổ). Thiên Quan Thư gọi la Bạch đế Tây cung, vì tinh của nó là hổ trắng, nên lấy cung là Bạch Hổ, cũng là “Thiên thần phương tây”.
2) Còn gọi là sao Bạch Hổ, Đoài tinh, một hung thần.
Huyền Vũ:
Còn gọi là Quy Xà. Là tượng con rùa và con rắn quấn nhau. Tên khu vực sao và thiên thần. Một trong Tứ Tượng. Tên gọi khu vực sao phương bắc hoặc Bắc cung. 7 ngôi sao phương này là Đẩu, Ngưu, Nữ, Hư, Nguy, Thất, Bích, Thiên Quan Thư gọi là Hắc đế Bắc cung, tinh của nó là Huyền Vũ, (nên Bắc cung là Huyền Vũ, cũng là thiên thần phương bắc”.
Đại đế:
Còn gọi là Thiên đế.
1) Chỉ thiên thần chí tôn. Xem mục Thái Nhất.
2) Tên Tinh quan. Chỉ Đế tinh. Ngôi sao sáng nhất ở Bắc cực. Thiên Quan Thư viết rằng đó là Cực tinh, còn gọi là sao Thiên Cực.
3) Tên gọi khu vực sao ở Trung cung, Thiên Quan Thư dẫn Văn Diệu Câu viết : “Trung cung Đại đế, tinh của nó là Bắc cực”.
Thương Đế:
Còn gọi là Thanh đế. Tên gọi khu vực sao và thiên thần. Một trong Ngũ đế. Chủ khu vực sao phương đông. Là thần Linh Uy Ngưu phương đông, tinh của nó là Thương Long.
Xích Đế:
Tên gọi khu vực sao và thiên thần. Một trong Ngũ đế. Chủ khu vực sao phương nam. Là thần Xích Phiêu Nộ phương nam, tinh của nó là Chu Điểu.
Bạch Đế:
Tên gọi khu vực sao và thiên thần. Một trong Ngũ đế. Chủ khu vực sao phương tây. Là thần Bạch Thiệu Cử phương tây, tinh của nó là Bạch Hổ.
Hắc Đế:
Tên gọi khu vực sao và thiên thần. Một trong Ngũ đế. Chủ khu vực sao phương bắc. Là thần Diệp Quang Kỷ phương Bắc, tinh của nó là Huyền Vũ.
Trung cung:
1) Còn gọi là Trung Quan. Tên khu vực sao. Một trong Ngũ Cung. Cổ nhân coi bầu trời gần Bắc cực là Trung cung, xung quanh nó có 4 cung Đông, Tây, Nam, Bắc.
Thiên Quan Thư viết rằng Trung cung ở giữa là sao Thiên Cực, còn gọi là sao Bắc Cực, là ngôi sao mà Thiên thần Đại đế chỉ tôn (Thái Nhất) thường cư. Chủ thiên thần Thiên Nhất của 16 thần và nữ chúa Âm Đức. Cạnh đó có Tam Công, Chính Phi, Hậu Cung; xung quanh có Phàn Thần tức 12 sao Tử cung. Bên trái là Thiên Thương, bên phải là Thiên Bàng, phía sau là Các Đạo; ngoài ra có 7 sao Bắc Đẩu, các chòm sao Tam Đài (Tam Thai), Phụ, Triệu Dao, Thiên Phong, Quán Sách, tổng cộng 78 sao.
Ngoài ra thời cổ người ta còn có nhiều cách phân chia khu vực sao khác, phần lớn đều có Trung cung. Chẳng hạn như, có cách phân chia ra 6 khu vực gồm Trung cung, Ngoại cung, và Tứ thú: có khi chỉ đơn giản chia ra Trung cung và Ngoại cung. Trong các cách phân chia khác nhau, vị trí của Trung cung cũng khác nhau.
Ngoài việc định vị trí của Trung cung ở gần Bắc Cực, còn có khi xác định nó ở phía bắc 28 sao, hoặc coi chòm sao Bắc đẩu có 7 ngôi làm Trung cung.
2) Thuật ngữ Tinh Mệnh Học. Một trong Cửu Cung. Xem mục Cửu cung.
Đông cung:
Còn gọi là “đông quan”.
1) Tên khu vực sao. Một trong Ngũ cung. Khu vực sao ở phía đông Trung cung. Tượng sao ở đây giống như con rồng, nên gọi là Long, Thương Long hoặc Thanh Long. Một thuyết nói là nơi ở của Thượng đế. Gồm 7 sao : Giác, Cang, Đê, Phòng, Tâm, Vĩ, Cơ.
Thiên Quan Thư viết rằng ở chính giữa Đông cung có hai sao chính của phương Đông là sao Tâm và sao Phòng. Sao Tâm là Minh đường, là cung mà sao lớn Thiên Vương bố chính. Sao Phòng là Thiên phủ. Sao Đại Giác là chỗ ngồi của Thiên Vương. Hai bên sao Đại Giác có 3 sao thay quyền. Ngoài ra có 12 sao như Tham, Khâm, Hạt, Kỳ, 27 sao Kỳ Quan, 2 sao Nam Môn …, cộng là 94 sao.
2) Thuật ngữ Tinh Mệnh Học. Một trong Cửu cung. Xem mục Cửu cung.
Nam Cung:
Còn gọi là “Nam quan”.
1) Tên khu vực sao. Một trong Ngũ cung. Khu vực sao ở phía nam Trung cung. Tượng sao ở đây giống như con chim, nên gọi là Điểu, Chu Điểu (chim đỏ) hoặc Chu Tước (chim sẻ đỏ). Có thuyết bảo nơi ở của Xích đế. Gồm 7 sao : Tỉnh, Quỷ, Liễu, Tinh, Trương, Dực, Chẩn.
Thiên Quan Thư viết ở giữa Nam cung là sẽ là sao Quyền, sao Hành, sao chính của phương nam. Sao Quyền là chỗ ngồi của ngũ đế, là tượng nữ chúa. Hành là Nam cung của Thiên Giốc, nên Tam Quan vào triều đình; ở giữa là chỗ ngồi của Ngũ đế. Xung quanh có 12 sao phiên thần; ngoài ra có các sao như Lang Vị, Tướng Vị, Bắc Hà, Nam Hà, Quan Lương, Chất, Thiên Khố Lâu v. v.., tổng cộng 135 sao.
2) Thuật ngữ Tinh Mệnh Học. Một trong Cửu Cung. Xem mục Cửu Cung.
Tây Cung:
Còn gọi là “Tây quan”.
1) Tên khu vực sao. Một trong Ngũ cung. Khu vực sao ở phía tây Trung cung. Tượng sao ở đây giống như con hổ, nên gọi là Hổ hoặc Bạch Hổ (Hổ trắng).
Thiên Quan Thư lấy chính vị đại biểu cho vị trí của Ngũ cung, nên gọi là Hàm Trì. Có thuyết bảo là nơi ở của Bạch đế. Gồm 7 sao : Khuê, Lâu, Vị, Mão, Tất, Chủy, Sâm. Hàm Trì là “xa giá của Ngũ đế.
Sử Ký viết : “Xa giá của Ngũ đế chở ngũ cốc đi bán” , nên Tinh quan Tây cung có tượng kho lẫm, kho nhà trời. Ngoài ra còn có các chòm sao như Ngũ Diễn, Phụ Nhĩ, Thiên Nhai, Thiên Xí, Thiên Kỳ, Thiên Uyển, Cửu Du, Lang, Hồ, Nam Cực lão nhân…, tổng cộng 117 sao.
2) Thuật ngữ Tinh Mệnh Học. Một trong Cửu Cung. Xem mục Cửu Cung.
Bắc Cung:
Còn gọi là “Bắc quan”.
1) Tên khu vực sao. Một trong Ngũ cung. Khu vực sao ở phía bắc Trung cung. Tượng sao ở đây giống như con rùa con rắn quấn nhau, nên có tên là Quy Xà. Thường gọi là Huyền Vũ. Có thuyết bảo là nơi ở của Hắc đế. Gồm 7 sao: Hư, Nguy, Thất, Bích, Đẩu, Ngưu, Nữ. Hư, Nguy ở chính giữa, là sao chính của phương bắc. Phía nam sao Hư có 45 sao, như Vũ Lâm, Thiên Khố; phía tây bắc có sao Lũy. Phía tây sao Nguy có hai sao Ti Mệnh, Ti Lộc. Ngoài ra có các sao như Doanh Thất, Thiên Thất, Vương Lang, Sách, Thiên Hoàng, Giang, Bào Qua, Kiến, Hà Cổ, Chức Nữ v.v., tổng cộng 134 sao.
2) Thuật ngữ Tinh mệnh học. Một trong Cửu cung. Xem mục Cửu cung.
Ngoại Cung:
Còn gọi là Ngoại quan.
Tên khu vực sao, tượng sao ở bên ngoài một khu vực sao nhất định (như Trung cung chẳng hạn). Trong các cách phân chia khu vực sao khác nhau, vị trí của Trung cung không giống nhau.
Tấn Thư – Thiên Văn Chí chia ra Trung cung và Ngoại cung, còn lại là 28 sao. Ngoại cung là tượng sao ở phía nam Xích đạo.
Tùy Thư – Thiên Văn Chí chia ra 6 khu vực lớn, gồm Trung cung, Tứ thú và Ngoại cung, trong đó Ngoại cung là chỉ tượng sao ở phía nam 28 sao.
Còn có cách chia ra 7 khu vực lớn, gồm Ngũ thú, Trung cung, Ngoại cung và 11 khu vực gồm Cửu dã, Trung cung va Ngoại cung.
Tử Vi:
Còn gọi là Tử Vi Viên, Tử Viên, Tử Cung Viên, Tử Vi Cung, Tử Cung.
1) Tên khu vực sao. Trung Viên trong Tam Viên. Nằm ở vị trí giữa bầu trời phương Bắc, nên còn gọi là Trung cung. Do 8 chòm sao hàng rào phía đông (Tả Viên) và 7 chòm sao hàng rào phía tây (Hữu Viên) vây quanh hợp thành. Tượng trưng Hoàng cung trên trời. Sao Bắc Cực nằm ở giữa, các sao khác vây quanh hướng vào. Hai hàng rào 15 sao là Cung vệ phiên thần. Nằm giữa hai sao Tả Khu và Hữu Khu, ở bên trong khu vực chốt cửa là 39 chòm sao:
Bắc Cực, Lương Viên, Tả Phụ, Thiên Ất, Thái Ất, âm Đức, Thượng Thư, Nữ Sử, Trụ Sử, Ngự Nữ, Thiên Trụ, Đại lý. Câu Trần, Lục Giáp, Thiên Hoàng Đại Đế, Ngũ Đế Nội Tòa, Hoa Cái, Giang, Truyền Xá, Nội Giai, Thiên Trù, Bát Cốc, Thiên Bội, Thiên Sàng, Nội Trù, Văn Xương, Tam Sư, Thái Tôn, Thiên Lao, Thái Dương, Thủ, Thế, Tướng, Tam Công, Huyền Qua, Thiên Lý, Bắc Đẩu, Phụ, Thương Thiên .
Trong đó có 37 chòm chính, sao Giang là chòm phụ của sao Hoa Cái, sao Phụ là chòm phụ của sao Bắc Đẩu.
2) Còn gọi là Trưởng Viên, Thiên Doanh hoặc sao Kỳ. Tên một chòm sao gồm 15 ngôi. Tức hai hàng rào sao bên phải và bên trái chòm Tử Vi. Hàng rào bên trái gồm 8 ngôi, tính từ phía nam là: Tả Khu, Thương Tể, Thiếu Tể, Thượng Bật, Thiếu Bật, Thượng Vệ, Thiếu Vệ, Thiếu Thừa. Hàng rào bên phải gồm 7 ngôi, tính từ phía nam là:
Hữu Khu, Thiếu Úy, Thượng Phụ, Thiếu Phụ, Thượng Vệ, Thiếu Vệ, Thượng Thừa.
Tượng là tòa nhà của Thiên Đế hoặc chỗ ở của Thiên tử. Tượng mệnh. Lại tượng bầy tôi hộ vệ hoàng cung. Tượng sao thẳng hàng chứng tỏ thiên tử đang điểm binh trong cung.
Thái Vi:
Còn gọi là Thái Vi Viên.
1) Tên khu vực sao. Thượng Viên trong Tam Viên. Ở vị trí phía Đông Bắc, dưới chân Tử Vi, phía nam Bắc Đẩu. Do 2 hàng rào, mỗi hàng rào gồm 5 ngôi sao chính, ở 2 phía đông và tây, hợp thành. Tượng trưng Thiên đình, tòa Ngũ đế hoặc dinh phủ của 12 chư hầu.
Tòa Ngũ đế nằm ở giữa, các chư hầu làm hàng rào bên trong, mỗi bên có 5 bầy tôi vây quanh. Có cửa hàng rào. Giữa 2 sao Chấp Pháp là cửa chính, phía đông sao Tả Chấp Pháp là cửa phụ bên trái, phía tây sao Hữu Chấp Pháp là cửa phụ bên phải.
Ở hàng rào phía đông, đông bắc sao Thượng Tướng là cửa Thái Dương; phía bắc sao Thứ Tướng là cửa Đông Trung Hoa.
Ở hàng rào phía tây, tây bắc sao Thượng Tướng là cửa Thai Dương; phía bắc sao Thứ Tướng là cửa Tây Trung Hoa; tây bắc sao Thứ Tướng cũng là cửa Thái Dương. Hàng rào bên ngoài tượng trưng Cửu khanh.
Thiên Quan Thư có ghi “Chu Điểu quyền hành”, thì chữ “Hành” là chỉ khu vực Thái Vi Viên. Thái Vi Viên gồm 12 chòm sao. Hàng rào bên trong có các chòm: Cát Giả, Tam Công, Cửu Khanh, Ngũ Chư Hầu, Nội Bình, Ngũ Đế, Hạnh Thần, Thái Tử, Tòng Quan, Lang Tương, Hổ Bôn, Lang Vị.
Hai hàng rào là Lưỡng Viên, phía trên Lưỡng viên là chòm sao Thường Trần, Tam Đài. Phía ngoài hàng rào ngoài có các chòm: Minh Đường, Linh Đài, Thiếu Vi, Trưởng Viên, chứa tổng cộng 98 ngôi sao chính.
2) Tên Tinh Quan (chòm sao), gồm 10 sao. Tức Lưỡng Viên ở bên trái và bên phải khu vực sao Thái Vi.
Hàng rào bên trái (phía đông) có 5 sao, tính từ phía nam là : Tả Chấp Pháp, Thượng Tể Tướng, Thứ Tể Tướng, Thứ Tướng, Thượng Tướng.
Hàng rào bên phải (phía tây) có 5 sao, tính từ phía nam là : Hữu Chấp Pháp, Thượng Tướng, Thứ Tướng, Thứ Tể Tướng, Thượng Tể Tướng.
Có thuyết cho rằng mỗi Viên gồm 4 sao, Tả Hữu Chấp Pháp là hàng rào phía nam. Tả Chấp Pháp tượng trưng Đình úy, còn Hữu Chấp Pháp là tượng Ngự sử đại phu, chủ những sự gian hiểm. Hai hàng rào đông tây mỗi bên có Tử Phụ, tức là 4 đại thần phò ta.
Khi chiêm đoán, nếu sao Chấp Pháp di chuyển là có hình phạt nặng; 8 sao hàng rào mọc ra góc nhọn và dao động, tức là chư hầu mưu hại thiên tử. Mặt trăng, Ngũ Tinh thấy nhập vào Thái Vi hợp quĩ đạo thì đoán là cát, nghịch quĩ đạo thì đoán là hung; phạm vào tòa Ngũ đế thì đại hung.
Thiên Thị:
Còn gọi là Thiên Thị Viên.
1) Tên khu vực sao. Hạ Viên trong Tam Viên. Ở chân phía đông nam Tử Vi Viên. Do 2 hàng rào vây quanh, mỗi hang rào gồm 11 ngôi sao chính, ở 2 phía đông (Tả Viên) và tây (Hữu Viên) hợp thành. Tượng trưng đô thị trên trời, còn gọi là “Thái tử suất chư hầu hạnh đô thị”. Đế Tòa cư ở bên trong, có 22 vị quan hoặc chư hầu vây quanh. Cửa Thiên Thị (chợ trời) nằm giữa hai sao ở phía nam. Khu Thiên Thị Viên gồm 19 chòm sao: Lưỡng Viên, Thị Lâu, Xa Tứ, Tông Chính, Tông Nhân, Tông, Bạch Đạc, Đồ Tứ, Hầu, Đế Tòa, Hoạn Giả, Liệt Tứ, Đấu, Hộc, Quán Sách, Thất Công, Thiên Kỷ, Thiên Sàng, gồm 87 ngôi sao chính.
2) Còn gọi là “Thiên Kỳ Đình”. Tên chòm sao, gồm 22 ngôi, tức hai hàng rào của Thiên Thị Viên. 11 ngôi ở hàng rào phía đông (Tả Viên) tính từ phía nam là : Tống, Nam Hải, Yên, Đông Hải, Tử, Ngô Việt, Tề, Trung Sơn, Cửu Hà, Triệu, Ngụy. 11 ngôi ở hàng rào phía tây (Hữu Viên) tính từ phía nam là : Hành Sở, Lương, Ba, Thục, Tần, Chu, Trịnh, Tấn, Hà Gián , Hà Trung.
Tượng chợ trên trời, chủ quyền hành, chủ tụ họp. Kết hợp chiêm đoán với các sao bên trong chợ. Các sao trong chợ mà sáng tỏ, đoán là năm đó được mùa; sao mờ và ít là năm đó mất mùa. Lại tượng quân kỳ của trại chủ việc chém giết. Sao Huỳnh Hoặc ở đó tức là chém đầu kẻ bầy tôi bất trung. Khách tinh ở đó thì đoán là có chuyện dấy binh. Khách tinh ra khỏi đó thì đoán là có quí nhân qua đời.
Đông phương thất Tú:
Giác, Cang, Đê, Phòng, Tâm, Vĩ, Cơ. Trong đó,
Giác gồm các sao: Giác, Bình Đạo, Thiên Điền, Tiến Hiền, Chu Đỉnh, Thiên Môn, Bình, Khố Lâu, Trụ, Hành, Nam Môn;
Cang gồm các sao: Cang, Đại Giác, Chiết Uy, Tả Nhiếp Đề, Hữu Nhiếp Đề, Ngoan, Dương Môn;
Đê gồm các sao: Đê, Thiên Nhũ, Triệu Dao, Cánh Hà, Đế Tịch, Cang, Trì, Thiên Bức, Trận Xa, Ky Quan, Ky Trận Tướng Quân, Xa Ky;
Phòng gồm các sao : Phòng, Phạt, Tây Hàm, Nhật, Câu Linh, Kiện Bế, Đông Hàm, Tòng Quan;
Tâm gồm các sao: Tâm, Tích Tốt;
Vĩ gồm các sao: Vĩ, Thần Cung, Quy, Thiền Giang, Phó Thuyết, Ngư;
Cơ gồm các sao: Cơ, Khang, Chử,
tổng cộng 46 chòm sao chính, 2 chòm phụ, với 186 ngôi sao.
Bắc phương thất Tú:
Đẩu, Ngưu, Nữ, Hư, Nguy, Thất, Bích. Trong đó,
Đẩu gồm các sao: Đẩu, Kiến, Thiên Biền, Biết, Thiên Kê, Thiên Thược, Cẩu Quốc, Thiên Uyên, Cẩu, Nông Trượng Nhân;
Ngưu gồm các sao: Ngưu, Thiên Điền, Cửu Khảm, Hà Cố, Chức Nữ, Tả Kỳ, Hữu Kỳ, Thiên Phù, La Yến, Tiệm Đài, Liên Đạo;
Nữ gồm các sao: Nữ, Thập Nhị Quốc, Li Châu, Bại Qua, Hộ Qua, Thiên Tân, Hề Trọng, Phù Khuông;
Hư gồm các sao: Hư, Ty Mệnh, Ty Lộc, Ty Nguy, Ty Phi, Khốc, Khấp, Thiên Lũy Thành, Bại Cữu, Li Du;
Nguy gồm các sao: Nguy, Phần Mộ, Nhân Chủ, Cữu Xa Phủ, Thiên Câu, Tạp Phụ, Cái Ốc, Hư Lương, Thiên Tiền;
Thất gồm các sao: Thất, Li Cung, Lôi Điện, Lũy Bích Trận, Vũ Lâm Quân, Phu Việt, Bắc Lạc Sư Môn, Nhập Khôi, Thiên Cương, Thổ Công Sứ, Đằng Xà;
Bích gồm các sao: Bích, Tích Lịch, Vân Vũ, Thiên Cứu, Phu Chất, Thổ Công;
tổng cộng 65 chòm sao chính, 2 chòm phụ, với 408 ngôi sao.
Tây phương thất Tú:
Khuê, Lâu, Vị, Mão, Tất, Chủy, Sâm. Trong đó,
Khuê gồm các sao: Khuê, Ngoại Bình, Thiên Hỗn, Thổ Ty Không, Quân Nam Môn, Các Đạo, Phụ Lộ, Vương Lương, Sách;
Lâu gồm các sao: Lâu, Tả Cánh, Hữu Cánh, Thiên , Thiên Canh. Thiên Đại Tướng Quân.
Vị gồm các sao: Vị, Thiên Bẩm, Thiên Khuân, Thiên Lăng, Thiên Thuyền, Tích Thi, Tích Thúy;
Mão gồm các sao: Mão, Thiên A, Nguyệt, Thiên Nguyệt, Sô Cảo, Thiên Uyển, Quyển Thiệt, Thiên Sàm, Lệ Thạch;
Tất gồm các sao: Tất, Phụ Nhĩ, Thiên Nhai, Thiên Tiết, Chư Vương, Thiên Cao, Cửu Châu Thù Khẩu, Ngũ Xa, Trụ, Thiên Hoàng, Hàm Trì, Thiên Quan, Sâm Kỳ, Cửu Du, Thiên Viên;
Tư (Chủy) gồm các sao : Tư, Tọa Kỳ, Ty Quái;
Sâm gồm các sao: Sâm, Phạt, Ngọc Tỉnh. Bình, Khố Tỉnh, Xí, Thỉ;Sâm gồm các sao : Sâm, Phạt, Ngọc Tỉnh. Bình, Khố Tỉnh, Xí, Thỉ;
tổng cộng 54 chòm sao chính, 2 chòm phụ, với 297 ngôi sao.
Nam phương thất Tú:
Tỉnh, Quỷ, Liễu, Tinh, Trương Dực, Chẩn. Trong đó,
Tỉnh gồm các sao: Tỉnh, Việt, Nam Hà, Bắc Hà, Thiên Tôn, Ngũ Chư Hầu, Tích Thủy, Tích Tân, Thuỷ Phủ, Thủy Vị, Tứ Độc, Quân Thị, Dã Kê. Tôn, Tử, Trượng Nhân, Quyết Khâu, Thiên Lang, Hồ Thỉ, Lão Nhân;
Quỷ gồm các sao: Quỷ, Tích Thi, Quan, Thiên Cẩu, Ngoại Trù, Thiên Xã, Thiên Ký;
Liễu gồm các sao: Liễu, Tửu Kỳ;
Tinh gồm các sao: Tinh, Hiên Viên, Khanh Nữ, Nội Bình, Thiên Tướng, Thiên Tắc,
Trương gồm các sao: Trương, Thiên Miếu;
Dực gồm các sao: Dực, Đông Bình;
Chẩn gồm các sao: Chẩn, Trương Sa, Tả Hạt, Quân Môn, Thổ Ty Không, Thanh Khưu, Khí Phu;
tổng cộng 42 chòm sao chính, 5 chòm phụ, với 245 ngôi sao.
Ngũ Tinh:
Còn gọi là “Ngũ Tá”, “Ngũ Vĩ”.
Chỉ 5 sao ngũ hành Mộc, Hỏa, Thổ, Kim, Thủy. Vận hành cạnh Hoàng đạo. Thời cổ Trung Quốc gọi chúng là Tuế Tinh, Huỳnh Hoặc, Điền Tinh (hoặc Trấn Tinh), Thái Bạch, Thần Tinh.
Cốc Lang Truyền Tụ Sớ viết “Ngũ tinh tức là Tuế Tinh ở phương Đông, Huỳnh Hoặc ở phương Nam, Thái Bạch ở phương Tây, Thần Tinh ở phương Bắc, Trấn Tinh ở giữa vậy”. Gọi là sao Mộc, sao Hỏa, sao Thổ, sao Kim, sao Thủy tức là theo thuyết ngũ hành giải thích tượng trời, “đất có ngũ hành, trời có ngũ tinh”.
Trong thuyết Ngũ Hành, 5 sao là tinh của Ngũ Hành. Tuế tinh là tinh của Mộc, Huỳnh Hoặc là tinh của Hỏa, Trấn tinh là tinh của Thổ, Thái Bạch là tinh của Kim, Thần tinh là tinh của Thủy.
Hán Thư – Luật Lịch Chí: “Thủy hợp với Thần tinh, Hỏa hợp với Huỳnh Hoặc, Kim hợp với Thái Bạch, Mộc hợp với Tuế tinh, Thổ hợp với Trấn tinh”.
5 sao làm hành tinh của hệ Mặt trời, đối xứng với hằng tinh của trời xa, có sự vận động nhìn thấy khá rõ; cổ nhân thường quan sát hiện tượng vận động: biến đổi, màu sắc sao, trong mối quan hệ của chung với nhau, với Mặt Trăng, Mặt Trời và vị trí 28 Tú mà chiêm đoán (tức là lấy 28 Tú làm Kinh, lấy Ngũ Tinh làm Vĩ để tạo thành tọa độ mà xét bầu trời). Thuật ngữ thường dùng biểu đạt các hiện tượng ấy là: tại, nhập, xuất, phạm, thủ, lưu, thuận hành, nghịch hành, qui đạo, tu, hợp, yểm (che), thực (ăn), lâm, trú kiến (nhìn thấy ban ngày), tranh minh (tranh sáng), liên châu, tịnh xuất v.v. . .
Hiện tượng khác nhau, dự đoán sẽ khác nhau. Sử liệu cổ của Trung Quốc chứa rất nhiều nội dung chiêm nghiệm 5 sao. Sách lụa tìm thấy trong ngôi mộ cổ đời Hán ở đồi Mã Vương, Trường Sa, nhan đề Ngũ Tinh Chiêm ghi chép rất tỉ mỉ về sự vận hành 5 sao đó kèm theo các dự đoán.
Ngũ Tá:
Tức Ngũ Tinh. Thuật chiêm tinh cổ đại cho rằng 5 sao Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ “khi ẩn khi hiện, vận hành có độ”, phò tá trời hành đức, nên gọi là Ngũ Tá.
Ngũ Vĩ:
Tức Ngũ tinh. Thời cổ gọi hằng tinh là sao Kinh, hành tinh là sao Vĩ.
Văn Tuyển Trương Hành của Lý Thiện Chú : “Ngũ Vĩ là Ngũ Tinh vậy”.
Tam Quang:
Thuật ngữ chiêm tinh cổ đại. Chỉ Mặt Trời, Mặt Trăng và Ngũ Tinh (Kim, Mộc, Thổ, Thủy, Hỏa).
Thiên Quan Thư dẫn Tống Quân, viết : “Tam Quang là Mặt Trời, Mặt Trăng và Ngũ Tinh vậy”.
Tam Vọng:
Thuật ngữ chiêm tinh cổ đại. Chỉ Mặt Trời, Mặt Trăng và Ngũ Tinh (Kim, Mộc, Thổ, Thủy, Hỏa).
Khách Tinh:
Thuật ngữ chiêm tinh cổ đại. Là ngôi sao lạ ít thấy, ngẫu nhiên nhìn thấy. Cụ thể chỉ sao nào, thì sử liệu ghi chép rất khác nhau.
Thiên Quan Thư là sách đầu tiên dùng thuật ngữ này, nhưng chỉ sao nào thì không rõ. Thiên Văn Chí đời Tấn, đời Tùy mới xác lập loại sao này, nói là nhìn thấy (nó) không định kỳ, (nó) vận hành vô độ. Đến Thiên Căn Chí đời Minh thì coi đó là ngôi sao mới xuất hiện, nhưng ở chương Khách Tinh thì phần lớn dùng để gọi sao Chổi. Tục Văn Hiến Thông Khảo thời Càn Long thì coi các loại sao lạ là Khách Tinh. Vậy Khách Tinh thường là tên gọi chung các ngôi sao mới và sao Chổi.
Trong sử liệu, nói về Khách tinh chủ yếu có Chu Bá, Lão Tử, Vương Bồng Tự, Quốc Hoàng, Ôn Hoàng. Thường căn cứ vào việc nhìn thấy nó, vận hành, màu sắc, độ lớn nhỏ, sự lưu thủ mà đoán. Sao lớn thì có chuyện lớn, sao nhỏ thì có chuyện nhỏ. Màu vàng thì cát, màu trắng là có tang, màu xanh có lo buồn, màu đen là chết chóc, màu đỏ có chiến tranh, thời gian xảy ra sẽ trong khoảng 3 năm. Khách Tinh nhập vào cung nào, thì đoán sự việc xảy ra ở chòm sao ấy, vận hành đến chỗ nào, thì Phân Dã ấy, nước ấy có họa.
Lưu Tinh:
Thuật ngữ chiêm tinh cố đại. Tinh thể lao vút trên bầu trời nhanh như mũi tên, là hiện tượng do bụi vũ trụ bay vào khí quyển trái đất, bị ma sát mà phát sáng. Sự chuyển động phát quang của nó tạo ra nhiều hình dạng, đường bay khác nhau.
Thời xưa, từ trên giáng xuống gọi là Lưu, từ dưới vút lên gọi là Phi. Việc dự đoán dựa vào kích thước to nhỏ, nhiều ít, hình dạng, âm thanh, đường vận hành, ngắn dài, độ nhìn rõ v.v…
Tượng cho thiên sứ. To thì thiên sứ cấp cao, nhỏ thì cấp thấp; phát ra âm thanh là tượng giận dữ; vút nhanh thì việc xảy ra nhanh, chậm thì sự việc xảy ra chậm; lớn mà không sáng là sự việc của đông đảo quần chúng; nhỏ mà sáng là việc của quí nhân, to mà sáng là việc của nhiều quí nhân. Lúc sáng lúc tắt là tượng giặc bại; trước to sau nhỏ là việc lo buồn, trước nhỏ sau to là việc vui mừng. Chuyển động ngoằn ngoèo như rắn là chuyện gian tà; dài thì sự việc kéo dài, ngắn thì sự việc mau chóng. Sao chúi xuống vùng nào, vùng ấy có chiến sự. Trời quang đãng mà thấy Lưu tinh, hơn nữa hồi lâu không rớt, là có bão lớn làm đổ nhà gãy cây. Lưu tinh nhỏ, nhưng nhiều hàng trăm, tán phát tứ phía, là tượng dân di cư ồ ạt.
Sử chép hơn 2 ngàn lần có Lưu tinh. Các Lưu tinh chú yếu có Thiên Bảo, Trì Nhạn, Thiên Nhạn, Đốn Ngoan, Giải Hàm, Đại Hoạt, Uông Thỉ, Thiên Cẩu, Thiên Hình, Doanh Đầu.
Thụy Tinh:
Thuật chiêm tinh cổ đại cho rằng có một vài sao lạ vốn là sao lành, nếu nhìn thấy sẽ có phúc, có đạo, có đức. Các sao đó gọi là Thụy Tinh. Sử liệu chép có các Các Thụy tinh chính là : Cảnh Tinh, Chu bá, Hàm Dự, Cách Trạch.
Yêu Tinh:
Thuật chiêm tinh cổ đại cho rằng có một vài sao lạ vốn là sao hung, nếu nhìn thấy sẽ có tai hoạ, tranh đoạt, chiến tranh, chết chóc, nên gọi chúng là Yêu Tinh (sao yêu quái). Thường cho rằng phần lớn là do tinh của Ngũ Tinh bị tán thoát tạo nên, là tạp khí của sao.
Thời Hán, người ta gọi những đám mây ngũ sắc cạnh Mặt Trăng nhìn thấy vào ngày Dần là Yêu Tinh. Các Yêu Tinh chính có : sao Chổi, Thiên Bột, Thiên …, Thiên Sàm, Thiên Xung, Quốc Hoàng, Suy Vưu, Thiệu Minh, Ty Nguy, Ngũ Tàn, Lục Tặc, Bồng Tinh, Chúc Tinh, Tuân Thủy, Ngục Hán, Trưởng Canh, Tứ Trấn, Địa Duy Tàng Quang.
Nhìn thấy chúng ở nước nào thì nước ấy có triệu chứng vô đạo, thất lễ, binh đao, đói rét, thủy tai, hạn hán, chết chóc. Cho rằng hễ chúng xuất hiện, dù hình dạng thế nào, cũng đều gây tai ương. Thời gian xuất hiện kéo dài thường không quá một năm, nếu kéo dài 3 năm, thì ắt nước mất thành tan, vua chết, thiên hạ đại loạn, chiến tranh liên miên, thây chất đầy đồng.
Yêu Tinh xuất hiện mà to và dài, thì tai ương lớn và lâu; nhỏ và ngắn thì tai ương nhỏ và chóng qua; đuôi sao Chổi dài từ 3 đến 5 thước, tai họa kéo dài trăm ngày, từ 5 thước đến 1 trượng, tai họa kéo dài 1 năm, từ 1 đến 3 trượng, tai họa 3 năm; từ 3 đến 5 trượng, tai họa 5 năm; từ 5 đến 7 trượng, tai họa 7 năm; từ 10 trượng trở lên, tai họa 9 năm.
Trung Đạo:
Tức Hoàng Đạo, còn gọi là Quang Đạo. Đường vận hành trong 1 năm của Mặt Trời giữa các Hằng Tinh mà ta nhìn thấy.
Hán Thư – Thiên Văn Chí: “Mặt Trời có Trung đạo”. Mặt Trăng và Ngũ Tinh cũng vận hành gần Trung Đạo. Thời cổ nói Trung Đạo phía bắc đến sao Tỉnh, phía nam đến sao Ngưu, phía đông đến sao Giác, phía tây đến sao Lâu; tiết Hạ Chí đến sao Tỉnh, tiết Đông Chí đến sao Ngưu, tiết Xuân Phân đến sao Lâu, tiết Thu Phân đến sao Giốc. Căn cứ mặt trời , mặt trăng và Ngũ tinh vận hành theo Trung đạo mà xác định bốn mùa, dự đoán khi hậu. Thời cổ cũng có khi gọi Trung Đạo là Quỹ Đạo.
Thiên Hán:
Tức Ngân Hà, còn gọi là Thiên Hà, Ngân Hán hoặc Hán Tân. Là hệ sao do rất nhiều hằng tinh hợp thành. Thời cổ thấy nó có hình dạng một dải mây sáng, nên gọi là Hà (dòng sông tượng dòng sông trên trời. Thời cổ cho rằng nó khởi nguồn từ phương đông, qua đuôi sao Cơ thì tách ra hai nhánh nam bắc; nhánh nam đi qua các sao Phó Thuyết, Ngư, Thiên Thược, Thiên Bôn, Hà Cổ; nhánh bắc đi qua các sao Quy, sao Cơ, Nam Đẩu Khôi, Tả Kỳ, đến dưới sao Thiên Tân thì hợp với nhánh nam mà chảy về phía tây nam, vòng sao Qua, qua sao Nhân, sao Chử, Thiên Thuyền, Quyển Thiệt; rồi đi về phía nam, qua Ngũ Xa, Bắc Hà Nam, nhập vào vị trí sao Tỉnh mà chảy ra đông nam, cuối cùng chìm lẫn vào sao Thất Tinh. Thuật chiêm tinh thường căn cứ vị trí của Thiên Hán qua chòm sao nào mà xem tượng, dự đoán nhân sự.
Tinh đấu quang đãi:
Còn gọi là Tinh đấu. Chỉ hiện tượng biến đổi sao, ánh sáng giữa Ngũ Tinh hoặc giữa các Hằng Tinh xâm phạm nhau, tương phản nhau.
Thiên Quan Thư chính nghĩa: “Đấu, tức là ánh sáng tương phản với nhau”.
Tùy thư – Thiên văn chí : “Phàm cùng bỏ là họp, phạm vào nhau là đấu”.
Sao đấu nhau, thì đoán là thiên hạ đại loạn; Ngũ tinh đấu nhau, thì có chiến tranh, quân không xuất chinh ắt là nội loạn, hai sao đấu nhau ở cự li gần thì tai họa lớn, cự li xa thì vô hại.
Tinh trú kiến:
Chỉ ngôi sao (chủ yếu là Ngũ tinh) có thể nhìn thấy vào ban ngày. Là hiện tượng biến đổi của sao. Có các trường hợp : cùng xuất hiện khi mặt trời mọc, tranh sáng với Mặt Trời, ban ngày mà quầng sáng vẫn còn. Cùng xuất hiện khi mặt trời mọc thì gọi là “gả chồng”, tranh sáng với Mặt Trời gọi là “tranh sáng”, ban ngày mà quầng sáng vẫn còn cũng gọi là “tranh sáng”.
Hằng Tinh bất hiến:
Chỉ Hằng Tinh giữa đêm khuya vẫn không nhìn thấy. Là hiện tượng biến đổi của sao. Hằng tinh tượng trưng nhân quần, không thấy hằng tinh là tượng chư hầu quay lưng, không chịu phò tá quân vương; cũng tượng trưng không có quân vương. Còn tượng trưng chúa không nghiêm, luật pháp sa sút, hoặc thiên tử mất quyền, chư hầu làm loạn.
Tinh dao :
Chỉ ánh sáng của Hằng Tinh hoặc Ngũ Tinh dao động. Là hiện tượng biến đổi của sao. Đoán rằng dân chúng mệt mỏi.
Tinh vẫn:
Là hiện tượng sao băng, sao đổi ngôi. Là hiện tượng biến đổi của sao. Căn cứ sao băng lớn nhỏ, nhiều ít, hình dạng, hướng sao ( rơi) mà dự đoán. Sao băng lớn là dương mất địa vị, âm lấn lướt, có họa. Nhiều sao băng là người mất uy thế. Phàm sao băng đều đoán là chính sự có biến động. Sao băng rơi xuống phía nào, nơi ấy có chiến trường, thiên hạ loạn li, thời gian 3 năm. Nhiều sao cùng sa là nhiều người chết. Sao sa như mưa là thiên tử suy yếu, chư hầu làm loạn, lập minh chủ mới. Sao sa từ đường chân trời, là thiên tử thất đạo, kỷ cương rối ren.
TINH QUAN TAM VIÊN
Bắc Cực:
Còn gọi là Bắc Thần. Tên chòm sao. Chỉ ngôi sao ở Bắc Cực. Có thời chỉ chòm sao Bắc Cực. Trong lịch sử, từng lấy sao Đế làm sao Bắc Cực (như Thiên Quan Thư). Sau lấy sao Nữu làm sao Bắc Cực. Chòm sao Bắc Cực gồm 5 ngôi: Thái Tử, Đế, Thứ Tử, Hậu, Nữu hoặc Bắc Cực.
Sao thứ 5, sao Nữu, còn gọi là sao Thiên Khu. Tùy Thư – Thiên Văn Chí: “Trời vận động không ngừng, Tam Quang đổi ngôi, riêng sao Cực không xê dịch, nên nói mọi ngôi sao đều hướng về chỗ nó”. Tượng trưng cho bậc chí tôn của mọi ngôi sao, chỗ ở của đế vương. Trong chòm này, sao Thái Tử chủ Mặt Trăng, sao Đế chủ Mặt trời, sao Thứ Tử chủ Ngũ tinh. Dự đoán, nếu sao Đế không sáng, thì vua chúa không dụng sự; sao Thái Tử không sáng, thì vương tử trong cung đình lo âu.
Bắc Thần:
Tức Bắc Cực.
Thiên Cực tinh:
Tên chòm sao. Chỉ sao Cực của bầu trời. Thời cổ Trung Quốc thường lấy ngôi sao ở gần Bắc Cực làm sao Cực, nên còn gọi là sao Bắc Cực, Bắc Thần. Thiên Quan Thư lấy sao Đế làm sao Cực, gọi là sao Thiên Cực, đồng thời dùng tên đó để gọi Trung cung. Sách Ẩn dẫn Văn Diệu Câu viết : “Trung cung đại đế, tinh của nó là sao Bắc Cực”. Tượng trưng cho bậc chí tôn của mọi ngôi sao, chỗ ở của đế vương. Tùy thư – Thiên văn chí : “Mọi ngôi sao đều hướng về chỗ nó”.
Tứ Phụ:
Còn gọi là Tứ Bật. Tên chòm sao. Gồm 4 ngôi. Ở gần sao Bắc Cực, thành hình dạng ôm lấy sao đó.
Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên . Tượng trưng cho sự phò tá Bắc Cực.
Thái Nhất:
Còn gọi là Thái Ất.
1) Tên thiên thần. Thiên Quan Thư chính nghĩa :”Thái Nhất là biệt danh của Thiên đế vậy”. Lưu Bá Trang viết: “Thái Nhất là vị thiên thần tôn quí nhất”. Cư ở Trung cung.
2) Tên chòm sao, tượng trưng thiên thần. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Ở phía nam sao Thiên Nhất, chủ mưa gió, thủy tai hạn hán, binh biến, đói khát, dịch bệnh. Thái Nhất không sáng hoặc đổi vị trí là tượng tai họa. Cùng với Thiên Nhất chỉ việc vua lên ngôi, lập Thái tử truyền ngôi. Nếu mờ thi việc lên ngôi không thành.
Thái Ất:
l) Tức Thái Nhất.
2) Tức Số Thái Ất
Thiên Nhất:
Còn gọi là Thiên ất.
1) Tên thiên thần. Xem mục Thiên Nhất ở trên.
2) Tên chòm sao. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên, ởû gần miệng sao Bấc đẩu, phía ngoài cửa Tử Cung, cạnh phía bắc sao Hữu Khu, phía nam sao Thái Nhất. Cổ nhân cho rằng ánh sáng của nó tương đối yếu, khi thấy khi không. Tượng thần của Thiên đế chủ chiến đấu, biết cát hung. Nếu sáng. là âm dương hài hòa, vạn vật trưởng thành, vua cát lợi; nếu quá mờ, thì âm dương không hòa, vạn vật không thành, vua gặp hung hiểm. Cùng với Thái Nhất chỉ việc vua lên ngôi, lập Thái tử truyền ngôi. Nếu mờ thì việc lên ngôi không thành.
Khuông vệ phiên thần:
Ngụ ý quần thần bảo vệ xung quanh. Thuật chiêm tinh cổ đại dùng quan chức của xã hội loài người mà biểu đạt vị trí của các Hằng tinh, quan hệ tôn ti của chúng, phân chia giới hạn tượng sao. Trong Ngũ cung, Thiên Quan Thư chép rằng Trung cung và Nam cung mỗi cung có 12 sao phiên thần (hộ vệ) vây quanh, tạo thành 2 khu vực sao là Trung cung, hoặc Tử cung, và Nam cung, hoặc Thái Vi.
Hộ vệ Trung cung là các sao Hữu Khu, Thiếu úy, Thượng Phụ, Thiếu Phụ, Thiếu Vệ, Thượng Thừa ở phía tây và các sao Tả Khu, Thượng Tể, Thiếu Tể, Thượng Bật, Thiếu Bật, Thiếu Vệ. Hộ vệ Nam cung là các sao Thượng Tể Tướng, Thứ Tể Tướng, Thượng Tướng, Thứ Tướng ở phía tây và các sao Thượng Tể Tướng, Thứ Tể Tướng, Thượng Tướng, Thứ Tướng ở phía đông cung hai sao Tả, Hữu Chấp Pháp. Hai cụm sao phiên thần đó về sau gọi là Lưỡng Viên, tức Lưỡng Viên của Tử Vi Viên và Lưỡng Viên của Thái Vi Viên. Xem mục Lưỡng Viên.
Lưỡng Viên:
Còn gọi là Lưỡng Phiên. Chỉ hai chòm sao Tả Viên (Đông Phiên) và Hữu Viên (Tây Phiên) của Tử Vi Viên.
Tả Viên gồm 8 sao, Hữu Viên gồm 7 sao, cộng là 15 sao. Ở phía bắc sao Bắc Đẩu. 8 sao Tả Viên tính từ phía nam là: Tả Khu, Thượng Tể, Thiếu Tể, Thượng Bật, Thiếu Bật, Thiếu Vệ, Thiếu Thừa. 7 sao Hữu Viên tính tử phía nam là : Hữu Khu, Thiếu úy, Thượng Phụ, Thiếu Phụ, Thiếu Vệ, Thượng Thừa. Giữa hai Tả, Hữu Khu có hình dạng cửa đóng mở, là cổng lớn của Tử cung. Lưỡng Viên lại gọi gộp là chòm sao Tử Vi, hoặc còn gọi là Trưởng Viên, Thiên Doanh hoặc Kỳ Tinh. Khi dự đoán, thấy Tử Vi thì có 2 nghĩa.
2) Chỉ hai chòm sao Tả Viên (Đông Phiên) và Hữu Viên (Tây Phiên) của Thái Vi Viên. Tả Viên gồm 5 sao, Hữu Viên gồm 5 sao, cộng là 10 sao. Ở phía nam sao Bắc Đẩu Hai Viên thành hình hàng rào vây quanh khu vực sao Thái Vi. 5 sao Tả Viên tính từ phía nam là : Tả Chấp Pháp, Thượng Tể Tướng, Thứ Tể Tướng, Thượng Tướng, Thứ Tướng. 5 sao Hữu Viên tính tử phía nam là : Hữu Chấp Pháp, Thượng Tướng, Thứ Tướng, Thứ Tể Tướng, Thượng Tể Tướng. Trong 12 phiên thần của Nam cung, Thiên quan thư chép rằng mỗi sao Tả, Hữu Chấp Pháp gồm 2 sao. Lương Viên lại gọi gộp là chòm sao Thái Vi. Khi dự đoán, thấy Thái Vi thì có 2 nghĩa.
3) Chỉ hai chòm sao Tả Viên (Đông Phiên) và Hữu Viên (Tây phiên) của Thiên Thị Viên. Tây Viên gồm 11 sao, Hữu Viên gồm 11 sao, cộng là 22 sao ở phía đông nam Tử Vi Viên. Hai Viên thành hình hàng rào vây quanh khu vực sao Thiên Thị. 1 1 sao Tả Viên tính từ phía nam là : Tống, Nam Hải, Yên, Đóng Hải, Từ, Ngô Việt, Tề, Trung Sơn, Cửu Hà, Triệu, Ngụy. 11 sao Hữu Viên tính từ phía nam là : Hàn, Sở, Lương, Ba, Thục, Tần, Chu, Trịnh, Tấn, Hà, Gián, Hà Trung. Giữa hai Viên có cửa Thiên Thi hoặc Thiên Môn. Khi dự đoán, thấy Thiên Thị thì có 2 nghĩa.
Tả Viên:
Tên khu vực chòm sao. Tử Vi Viên, Thái Vi Viên và Thiên Thị Viên đều có khu vực chòm sao Tả Viên của mình. Xem mục Lưỡng Viên.
Hữu Viên: Tên khu vực chòm sao. Từ Vi Viên, Thái Vi Viên và Thiên Thị Viên đều có khu vực chòm sao Hữu Viên của mình. Xem mục Lưỡng Viên.
Âm Đức :
Tên chòm sao. Gồm 2 sao. Tấn thư. Thiên văn chí gọi là âm Đức và Dương Đức. Nằm ở gần miệng sao Bắc Đẩu, phía tây sao Thượng Thư, ánh sáng tương đối yếu Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Tượng nữ chúa trong cung, chủ ban phúc đức và ân huệ. Khi dự đoán, coi sao này không sáng là tốt; nếu sáng là vua mới thiên vị; nếu sáng lung linh, thì có họa thê thiếp trong cung.
Dương Đức :
Tên chòm sao. Một trong hai sao của chòm Âm Đức. Tấn Thư – Thiên Văn Chí gọi chòm này có 2 sao Âm Đức và Dương Đức.
Thượng Thư :
Tên chòm sao. Gồm 5 sao, ở phía trong Tả Viên Tử Vi, phía dưới sao Ngự Nữ. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. chủ sự bàn mưu. Nếu sao này sáng thì đoán là tốt.
Trụ Sứ :
Tên chòm sao. Còn gọi là Trụ Hạ Sứ. Gồm 1 sao, ở phía trong Tả Viên Tử Vi, phía dưới sao Thiên Trụ, nên có tên đó. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Tượng quan tá hữu sứ. Chủ để ghi chép.
Nữ Sử :
Tên chòm sao. Gồm 1 sao, ở dưới sao Ngự Nữ. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Tượng địa vị thấp của phụ nữ. Chủ việc tiết lộ.
Ngự Nữ :
Tên chòm sao. Còn gọi là Nữ Ngự Quan.
1) Gồm 4 sao, ở phía bắc sao Câu Trần. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. tượng 81 ngự thê, chủ việc hậu cung.
2) Gồm 1 sao, ở chót phía nam sao Hiên Viên, thuộc Nam cung. Có khi được coi là 1 sao trong chòm Hiên Viên.
Thiên Trụ :
Gọi tắt là Trụ.
1) Tên chòm sao. Gồm 5 sao, ở gần Tả Viên bên trong Tử Vi Viên. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Tượng thiết lập chính pháp, chủ cấm lệnh và thi hành pháp lệnh.
2) Chỉ Ngũ Trụ.
3) Chỉ Tam Trụ.
4) Chỉ Tam Đài.
Đại Lý :
Tên chòm sao. Gồm 2 sao, ở bên trái cửa Tử Vi Viên, gần sao âm Đức. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Chỉ phán quyết ngục hình.
Câu Trần :
Tên chòm sao. Còn gọi là Chính Phi. Cũng là sao Bắc Cực ngày nay. Gồm 6 sao. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Chủ Lục quân. Lại tượng trưng Hậu cung, Chính phi của đại đế hoặc tòa Thiên đế. Chủ việc hoàng hậu và phi tần.
Hậu Câu tú tinh :
Còn gọi là Hậu phi tứ tinh. Chỉ 4 ngôi sao sáng trong 6 ngôi của chòm Câu Trần. Gắn sao Đế là sao Câu Trần thứ tư, tiếp đến Câu Trần thứ ba, Câu Trần thứ hai, rồi đến ngôi sáng nhất là Câu Trần thứ nhất. Còn gọi là sao Chính Phi. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Có thuyết nói là 4 sao Tứ Phụ.
Lục Giáp :
Tên chòm sao. Gồm 6 sao, ở bên phải chòm Ngũ đế. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. chủ việc chia âm dương mà định khí hậu, ban bố chính giáo.
Thiên hoàng đại đế :
Tên chòm sao. Còn gọi là Thiên hoàng đại đế, Thiên Vương. Gồm 1 sao, ở trong Tử Vi Viên, ở giữa Câu Trần. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Tượng trưng thần Diệu Phách Bảo. Chủ thần linh ngự chúng.
Ngũ đế nội tòa :
Tên chòm sao. Gọi tắt là Đế Tòa.
1) Chỉ tòa Ngũ đế. Vì nằm trong Nam cung Thiên đế hoặc đình Tam Quang ( Thái Vi), nên có tên gọi đó.
2) Tên chòm sao. Gồm 5 sao, ở trong Tử Vi Viên, dưới sao Hoa Cái, trên sao Câu Trần. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Tượng nơi ở của Ngũ đế. Nếu Khách tinh nhập Tử cung là phạm, là đại thần khinh chúa.
Hoa Cái:
Tên chòm sao. Gồm 9 sao ở phía trên sao Thiên hoàng đại đế. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Tượng trưng cái lọng che tòa Thiên đế. Chủ việc của quân vương.
Giang :
Tên chòm sao. Gồm 9 sao, ở phía bắc sao Thiên hoàng đại đế. Phía tây nam sao Hoa Cái, phía đông bắc tòa Ngũ đế. Thuộc Trung cung hoặc Tư Vi Viên. Chòm phụ của sao Hoa Cái. tượng cái cán lọng Hoa Cái.
Truyền Xá :
Tên chòm sao. Gồm 9 sao, ở bên trên sao Hoa Cái, gần Thiên Hà. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Tượng nơi đón tân khách, chủ người Hồ vào Trung Quốc. Khách tinh mà thủ ở đây là có kẻ gian hoặc dân Hồ động binh.
Nội Giai :
Tên chòm sao. Gồm 6 sao, ở phía bắc sao Văn Xương. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Tượng bậc thềm của Thiên hoàng.
Thiên Trù :
Tên chòm sao. Gồm 6 sao. Ở phía đông bắc bên ngoài Tử Vi Viên. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi viên. Tượng nhà bếp của Thiên phủ, chủ yến tiệc linh đình.
Bát Cốc :
Tên chòm sao. Gồm 8 sao, ở phía tây bên ngoài Tử Vi Viên, phía bắc sao Ngũ Xa, bên trong Hoa Cái. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Chủ Hậu tuế. Không thấy 1 sao, thì không thu hoạch một loại trong ngũ cốc. Thấy rõ cả chòm sao, thì được mùa lớn.
Thiên Bổng:
Tên chòm sao. Gồm 5 sao, ở phía tây Tử Vi Viên, đông bắc Nữ Sàng. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Chủ phân tranh và hình ngục. Lại chủ tàng binh, gặp nạn. Không thấy 1 sao, đoán là nước sẽ dấy binh. Thường cùng chiêm đoán với sao Thiên …, nên gọi là Bổng.
Thiên Sàng :
Tên chòm sao. Gồm 6 sao, ở bên ngoài cửa Tử Vi Viên. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Chủ nơi ngủ, nghỉ ngơi.
Nội Trù :
Tên chòm sao. Gồm 2 sao, ở bên ngoài góc tây nam Tử Vi Viên , bên trên sao Thiên Nhất và Thái Nhất. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Chủ việc ăn uống của 6 cung, việc ăn uống của Hoàng hậu và Thái tử.
Văn Xương :
Còn gọi là Cung Văn Xương. Tên chòm sao. Gồm 6 sao, Thiên quan thư nói đó là các sao Thượng Tướng, Thứ Tướng, Quý Tể Tướng, Ty Mệnh, Ty Trung, Ty Lộc. Hán thư. Thiên văn chí nói ngôi sao thứ 5 là Ty Lộc, ngôi thứ 6 là Ty Tai. Tùy thư. Thiên văn chí nói ngôi sao thứ 4 là Ty Lộc, ngôi thứ 5 Ty Mệnh, Ty Quái, ngôi thứ 6 là Ty Quán. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Ở phía trên sao Bắc Đẩu, thành hình bán nguyệt. Tượng lục phủ trên trời, chủ đầu mối thiên đạo. Khi đoán, nếu sáng, 6 sao chỉnh tề, thì là điềm tốt lành.
Tam Sư :
Tên chòm sao. Gồm 3 sao, ở phía bắc cái gáo sao Bắc Đẩu, bên trái Hữu Viên Tử Vi, gần sao Thiếu Phụ. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Sử liệu thường gọi gộp cùng sao Tam Công thành Tam Sư Tam Công. Về dự đoán, xem nghĩa thứ nhất mục Tam Công.
Thái Tôn :
Còn gọi là Thiên Tôn. Tên chòm sao. Gồm 1 sao, ở phía bắc sao Trung Đài của Tam Đài, phía tây sao Bắc Đẩu. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Tượng thân thích của hoàng cung.
Thiên Lao :
Tên chòm sao. Gồm 6 sao, ở phía tây sao Bắc Đẩu. Thuộc Nam cung hoặc Tử Vi Viên . Tượng nhà lao của quí nhân, chủ cấm bạo dâm.
Thái Dương Thú :
Tên chòm sao. Gồm 1 sao, ở bên trái sao Tể Tướng. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Tượng đại thần đại tướng; chủ việc cảnh giới đề phòng bất trắc, thiết lập võ bị. Sao này xuất hiện không bình thường, thì đoán là có chiến tranh .
Thế :
Tên chòm sao. Gồm 4 sao, ở tây bắc sao Thái Dương Thủ, phía tây sao Thiên Lao. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Tượng người cung hình.
Tướng :
Tên chòm sao. Gồm 1 sao, ở phía nam sao Bắc Đẩu, gần sao Thiên Quyền thuộc chòm Bắc Đẩu. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Chủ thống lĩnh mọi ty sở, phò tá đế vương an đinh bang quốc, nắm giữ mọi việc. Sao nay sáng là tốt lành.
Tam Công :
1) Tên chòm sao. Gồm 3 sao : Thái úy, Tư Đồ, Tư Không, ở phía nam cái gáo sao Bắc Đẩu phía đông giáp sao Dao Quang. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên sau công phân chia thái úy, tử đồ, tư không. Chủ việc hòa âm dương, phò tá cơ vụ, tuyên đức hóa, điều thất chính. Khi dự đoán, nếu sao này ở yên vị là tốt, di chuyển là hung. Kim, Hỏa thú ở đó thì đoán là xấu.
2) Tức “Nội tòa Tam Công” của Thái Vi Viên.
Huyền Qua :
Tên chòm sao. Còn gọi là Nguyên Qua. Gồm 1 sao. Tùy thư – Thiên văn chí nói gồm 2 sao, ở cạnh sao Dao Quang. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Chủ việc binh nhà Hồ, hoặc chủ việc Bắc di (rợ phía bắc). Khách tinh thủ ở đây, đoán là quân Hồ đại bại.
Thiên Lý :
Tên chòm sao. Gồm 4 sao, ở cạnh sao Bắc Đẩu, tượng nhà lao của quí nhân. Thuộc Trung cung hoặc Tử Vi Viên. Sao sáng thi đoán là quí nhân hạ ngục.
(Quách Ngọc Bội dịch)
